داستان «بازار»
این متن را به سفارش یکی از دوستانم جهت قرار گرفتن در مجموعه‌ای از مقالات کارآفرینی برای دانش‌آموزان راهنمایی نوشته‌ام. در این متن داستان شکل گرفتن نرم‌افزار «بازار» و وبگاه کافه‌بازار و تبدیل «بازار» به یک نشان تجاری معتبر برای کاربران ایرانی تلفن‌های هوشمند را از دید خودم به عنوان عضوی از تیم توسعه‌اش نقل می‌کنم.
«بازار» از دل یک شکست خلق شد. لذا قبل از اینکه داستان شروع «بازار» را نقل کنم، داستان شروع و پایان پروژهٔ فارسی‌تل را می‌آورم.
داستان از پاییز سال ۱۳۸۸ شروع می‌شود. در آن زمان گوشی‌های هوشمند در ابتدای راه خود در بازار ایران بودند. من و دوستانم در آن زمان حدس زده بودیم که این بار گوشی تلفن هوشمند یک موفقیت تجاری خواهد بود و در آیندهٔ نزدیک سهم بزرگی از بازار تلفن‌های همراه را خواهد گرفت. این که می‌گویم این بار به این دلیل است که تلفن همراه هوشمند سابقه‌ای طولانی دارد و برای مثال IBM در سال ۱۹۹۳ گوشی همراهی ارائه کرده بود که خدمات دیتا و حتی صفحهٔ لمسی داشته است.
در زمان شروع داستان فارسی‌تل، چندین سیستم عامل برای گوشی‌های هوشمند وجود داشته‌اند که در میانشان Symbian OS در حال افول بوده است و Windows مخصوص گوشی‌های همراه هم سال‌ها بود که در حال سکون مانده بود و بازاری پیدا نکرده بود. از طرف دیگر سیستم عامل دستگاه iPhone، یعنی iOS، موفقیت خود را در همان زمان نشان داده بود و سیستم عامل شرکت گوگل، یعنی اندروید، در اول راه بود ولی برایش آینده‌ای روشن پیش‌بینی کرده بودند.
در هر نقصی فرصت رفع آن نقص نهفته است.
سیستم عامل iPhone کاملاً بسته بود و فرصتی برای فعالیت به ما نمی‌داد. از طرف دیگر اندروید سیستم عاملی Open Source بود و لذا امکان هر نوع تغییری را در آن می‌دیدیم. نکتهٔ دیگر در مورد اندروید، نقص بزرگ آن برای کاربران ایرانی بود: اندروید در آن زمان امکان نمایش رسم‌الخط فارسی را نداشت. اینجا بود که حس کردیم فرصتی نهفته است و با هدف تولید یک سیستم عامل مناسب کاربر ایرانی و فروش گوشی‌های همراه مجهز به این سیستم عامل، آستین‌هایمان را در آذرماه ۱۳۸۸ بالا زدیم. خردادماه ۱۳۸۹ یک نمونهٔ اولیه از فارسی‌تل آماده شده بود. به کمک این نسخهٔ اولیه یک شرکت سرمایه‌گذاری را راضی کردیم که در این پروژه سرمایه‌گذاری کند. قبل از اتمام سال ۱۳۸۹ به این نتیجه رسیدیم که این پروژه به آن هدفش نمی‌رسد.
پیش می‌آید دیگر! ولی اشکال ندارد. در عوض این شکست، تجارب با ارزشی کسب کرده بودیم. همانطور که پیش‌بینی کرده بودیم گوشی‌های اندروید در حال پیدا کردن جای خود در میان کاربران ایرانی بودند. اینبار نقص جدیدی را می‌دیدیم. نرم‌افزارهای متنوع موضوع مهمی در تلفن هوشمند است. در آن زمان اصلی‌ترین روش گرفتن نرم‌افزار برای اندروید «مارکت» گوگل بود که برای کاربران ایرانی بسته بود. این نقص و دستاوردهای کناری پروژهٔ فارسی‌تل برای ما یک فرصت جدید ایجاد کرد. از این فرصت استفاده کردیم و «بازار» را ساختیم. «بازار» ای که خود بازاری جدید برای برنامه‌نویسان ایرانی ساخت.
در آن زمان «بازار» یک نرم‌افزار بسیار بسیار ساده بود که با هدف به‌روز کردن فارسی‌تل تولید شده بود. حسام آرمندهی تازه به جمع ما پیوسته بود. برای شما ممکن است بدآموزی داشته باشید ولی واقعیت است دیگر، حسام دانشجوی فوق لیسانس رشتهٔ طراحی کسب و کار در دانشگاه صنعتی چالمرز واقع در سوئد بود و درسش را ول کرد که به کار بچسبد. حسام با توجه به شناختی که از کاربران گوشی همراه کسب کرده بود و همچنین مقایسهٔ وضعیت بازار ایران و کشورهای دیگر، پیشنهاد تمرکز روی «بازار» را داد و طرحی آماده کرد و سرمایه‌گذارمان را راضی کرد که باقیماندهٔ مبلغی که برای فارسی‌تل اختصاص داده بودند را صرف «بازار» کنند. بدین ترتیب نسخهٔ یک «بازار» در فروردین ۱۳۹۰ ارائه شد و با رشد نمایی در کمتر از شش ماه روی صد هزار گوشی اندرویدی نصب شد.
«بازار» یک فروشگاه اینترنتی نرم‌افزارهای اندروید است. البته نه به این معنی که همگی نرم‌افزارهای روی «بازار» پولی باشند. در زمان شروع کار تنها چند نرم‌افزار مجانی که در طی پروژهٔ فارسی‌تل تدوین شده بودند را در «بازار» گذاشته بودیم.
«بازار» خود فرصت‌های جدید برای ما و دیگران ایجاد کرد. فرصت تولید و فروش نرم‌افزار به ایرانیان؛ که تا قبل از این چندان مقرون به صرفه نبود.
تصمیم گرفتیم هیچ نرم‌افزار پولی خارجی‌ای را بدون اجازهٔ نویسنده‌اش روی «بازار» نگذاریم. قوانین ایران چنین کاری را نفی نمی‌کنند ولی اگر این کار را می‌کردیم، فرصت فروش برنامه‌های آن‌ها را از خودمان می‌گرفتیم. علاوه بر آن، ضایع کردن حق دیگری، مستقل از موضع حقوقی کشورها، به نوعی این اجازه را به دیگران می‌داد که حق ما را تضییع کنند. در نهایت هم چندان با مشکل کپی غیر قانونی از سوی کاربران مواجه نشدیم. می‌گفتند کاربران ایرانی به حقوق نشر بی‌توجه هستند. ولی «بازار» نشان داد که در صورت راحتی دریافت برنامه و پرداخت هزینهٔ آن، مردم ایران نیز علاقه دارند که به تولیدکننده اجرتش را برسانند.
اولین نرم‌افزاری که از طریق «بازار» فروختیم بازماندهٔ دیگری از پروژهٔ فارسی‌تل بود. تقویمی که برای فارسی‌تل آماده کرده بودیم را تغییر دادیم تا روی دیگر اندرویدها نیز کار کند و مرداد ماه ۱۳۹۰ برای فروش روی «بازار» قرار دادیم. در پی آن کم‌کم برنامه‌نویس‌های ایرانی نیز به وجود این فرصت پی بردند و دست به کار شدند و شروع کردند به تولید و عرضهٔ نرم‌افزارهای ایرانی از طریق «بازار»؛ به طوری که در زمان نوشتن این متن بیش از سیصد برنامه‌نویس ایرانی برای عرضهٔ نرم‌افزارهایشان در بخش مربوطه در کافه‌بازار تبت‌نام کرده‌اند. امیدواریم با بهتر کردن روز به روز خدمات «بازار» بتوانیم این بازار را بیش از این گسترش دهیم و هم برای برنامه‌نویسان ایران روش‌های درآمد جدید ایجاد کنیم و هم با ایجاد محیطی رقابتی، بتوانیم به کاربرانمان نرم‌افزارهایی با کیفیت ارائه دهیم که برای ایرانیان ساخته شده است و به مذاقشان سازگارتر است.
منبع
