anonymous2024
دوشنبه 04 تیر 1403, 15:03 عصر
تخت جمشید (https://mashhadposhtiban.com/refrigerator-repair-service/) (در دوره هخامنشیان: پارسه) (به پارسی باستان:𐎱𐎠𐎼𐎿) (در زبان‌های غربی: پرسپولیس، پرسه‌پلیس) (در دوره اسلامی میانه:صدستون یا چهل منار) (در عصر ساسانی: صدستون) (به پهلوی: 𐭮𐭲𐭮𐭲𐭥𐭭𐭩، sadstūn) مجموعه‌ای از چند کاخ تو در تو در کنار دشت مرودشت و در کوهپایهٔ کوه رحمت در استان فارس واقع در شهر مرودشت ایران است. در دوره‌های تاریخی پس از هخامنشیان، به دلیل فراموشی خط و زبان پارسی باستان و ناآشنا بودن سنگ نوشته‌ها، نام پارسه فراموش شده و مردم نام تخت جمشید (https://on-service.ir/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%85%d8%a7%d8%b4%db%8c%d9%86-%d8%b8%d8%b1%d9%81%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) (پادشاه پیشدادی) را بر روی کاخ می‌نهند. تخت جمشید (https://samaservice.net/services/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1%d8%a7%d8%aa-%db%8c%d8%ae%da%86%d8%a7%d9%84-%d9%81%d8%b1%db%8c%d8%b2%d8%b1-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) در شهر باستانی پارسه یکی از شهرهای باستانی ایران قرار داشته است که طی سالیان، پیوسته پایتخت تشریفاتی شاهنشاهی هخامنشی بوده است. تخت جمشید در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر یکم بنا شده است و به زمان نزدیک ۲۰۰ سال آباد بوده است. در نخستین روز سال نو گروه‌های زیادی از کشورهای گوناگون به نمایندگی از ساتراپی‌ها یا استانداری‌ها با پیشکش‌هایی گوناگون در تخت جمشید گرد می‌آمدند و کادوهای خود را به شاه پیشکش می‌کردند.[۲][۳]
در سال ۵۱۸ پیش از میلاد بنای تخت جمشید (https://mashhadposhtiban.com/washing-machine-repair-service/) به عنوان پایتخت نو هخامنشیان در پارسه آغاز گردید.[۴] بنیان‌گذار تخت جمشید (https://samaservice.net/services/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d8%b8%d8%b1%d9%81%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) داریوش بزرگ بود، هرچند پس از او پسرش خشایارشا و نوه‌اش اردشیر یکم با افزودن بناهای دیگر، این مجموعه را گسترش دادند. بسیاری از آگاهی‌های کنونی که در مورد پیشینهٔ هخامنشیان و فرهنگ آن‌ها در دسترس است به دلیل سنگ‌نوشته‌ها و گِل‌نوشته‌هایی است که در این کاخ‌ها و بر روی دیواره‌ها و لوحه‌های آن حکاکی شده است.[۵] سامنر برآورد کرده است که دشت تخت جمشید (https://on-service.ir/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%db%8c%d8%ae%da%86%d8%a7%d9%84-%d9%81%d8%b1%db%8c%d8%b2%d8%b1-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) که دربرگیرنده ۳۹ خاستگاه زندگی بوده، در دورهٔ هخامنشیان ۴۳٬۶۰۰ نفر جمعیت داشته است.[۶] اسکندر مقدونی در ۳۳۰ پیش از میلاد، به ایران یورش آورد و تخت جمشید را به آتش کشید.[۴][۷] بااین‌حال ویرانه‌های این مکان هنوز هم برپا است و باستان‌شناسان از ویرانه‌های آن نشانه‌های آتش و یورش را بر آن تأیید می‌کنند.
این مکان تاریخی از سال ۱۹۷۹ یکی از آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو است.[۸]
فهرست شاهنشاهان ساسانی نیز سنگ‌نوشته‌هایی در تخت جمشید (https://mashhadposhtiban.com/dishwasher-repair-service/) در کاخ تچر بر جای گذاشته‌اند. پس از آمدن اسلام به ایران نیز این جایگاه را گرامی می‌شمردند و آن را هزارستون یا چهل ستون یا چهل منار می‌گفتند و با شخصیت‌هایی همچون سلیمان نبی و جمشید پیوندش می‌دادند. عضدالدوله دیلمی در تخت جمشید (https://samaservice.net/services/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%84%d8%a8%d8%a7%d8%b3%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) دو کتیبه به خط کوفی بر جای گذاشته است. همچنین کتیبه‌های دیگری هم به عربی و هم به فارسی در تخت جمشید (https://on-service.ir/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%85%d8%a7%d8%b4%db%8c%d9%86-%d9%84%d8%a8%d8%a7%d8%b3%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) وجود دارد که تازه‌ترین آن وابسته به دوره قاجار است این سنگ نوشته به فرمان مظفرالدین‌شاه قاجار نوشته شده است که در دیوار شمالی کاخ تچر قرار دارد.[۹]
تخت جمشید (https://servicekaranmashhad.ir/refrigerator-repair/) در شمال شهرستان مرودشت، شمال استان فارس (شمال‌شرقی شیراز) جای دارد.[۱۰]
در فاصلهٔ شش و نیم کیلومتری از تخت جمشید (https://servicekaranmashhad.ir/dishwasher-repair-center-in-mashhad/) نقش رستم است. در نقش رستم، آرامگاه‌های شاهنشاهانی مانند داریوش بزرگ/ خشایارشا/ اردشیر یکم و داریوش دوم واقع است. افزون بر نقش رستم دو آرامگاه به صورت کاملاً تمام شده و یک آرامگاه به صورت نیمه‌تمام در تخت جمشید (https://servicekaranmashhad.ir/washing-machine-repair-center-in-mashhad/) موجود است. آرامگاه‌هایی که در دامنهٔ کوه رحمت و مشرف به تخت جمشید واقع شده است متعلق به اردشیر دوم و اردشیر سوم شاهنشاهان هخامنشی می‌باشد. در جنوب تخت جمشید (https://mashhadposhtiban.com/microwave-repair-service/) یک آرامگاه به صورت نیمه‌تمام رها شده است که بر بنیان دیدگاه برخی از باستان‌شناسان، منسوب به داریوش سوم است.[۱۱]
جدا از سازندگان تخت جمشید (https://lg-mashhad.ir/refrigerator-repair-service/) که داریوش یکم، خشایارشا و اردشیر یکم بودند، اردشیر سوم نیز بازسازی‌هایی در تخت جمشید (https://mashhadposhtiban.com/air-conditioner-repair-service/) انجام داد.[۱۲]
ریشه نام
نام تخت جمشید (https://lg-mashhad.ir/washing-machine-repair-service/) در زمان ساخت، «پارسَه» پارسی باستان: 𐎱𐎠𐎼𐎿[۱۳] به معنای «شهر پارسیان» است زیرا به ایالت پارس منسوب بود.[۱۴][۱۵]
یونانیان آن را «پِرسپولیس» (به یونانی Περσέπολις یعنی «پارسه‌شهر»؛ (Pérsēs) Πέρσης:پارسی و(pólis) πόλις:شهر) خوانده‌اند. واژه یونانی یادشده امروزه در بیشتر زبان‌های اروپایی بازتاب یافته است.
در زمان ساسانیان به تخت جمشید (https://lg-mashhad.ir/dishwasher-repair-service/) سَدْستون (صد ستون) می‌گفتند.[۱۶] چنانچه در سنگ‌نبشته شاهپور سکانشاه این نام بدیسه «سَدستون» (به پهلوی: 𐭮𐭲𐭮𐭲𐭥𐭭𐭩، sadstūn) در بند پنجم نوشتار هویداست[۱۷].
در فارسی معاصر این بنا را «تخت جمشید (https://lg-mashhad.ir/air-conditioner-repair-service/)» یا قصر شاهی جمشید پادشاه اسطوره‌ای ایران می‌نامند. تاورنیه جهانگرد فرانسوی که در عصر صفوی چندین بار به ایران سفر کرد، از تخت‌جمشید با نام «چهل منار» یاد می‌کند.[۱۸]
در شاهنامه فردوسی آمده است:
جمشید پادشاهی عادل و زیبارو بود که نوروز را بر پا داشت و هفتصد سال بر ایران پادشاهی کرد. اورنگ یا تخت شاهی او چنان بزرگ بود که دیوان به دوش می‌کشیدند.
صدها سال پس از حمله اسکندر و اعراب و در زمانی که یاد و خاطره پادشاهان هخامنشی فراموش شده بود، مردمی که از نزدیکی خرابه‌های پارسه عبور می‌کردند، تصاویر حکاکی شدهٔ تخت شاهی را می‌دیدند که روی دست مردم بلند شده است و از آنجا که نمی‌توانستند خط میخی کتیبه‌های حک شده روی سنگ‌ها را بخوانند، می‌پنداشتند که این همان اورنگ جمشید است که فردوسی در شاهنامه خود از آن یاد کرده است. به همین خاطر نام این مکان را تخت جمشید (https://khedmatazma.com/) نهادند. بعدها که باستان‌شناسان توانستند خط میخی کتیبه را ترجمه کنند، متوجه شدند که نام اصلی آن پارسه بوده است.[۵]
در دوره اسلامی این مکان را محترم شمرده و آن را هزار ستون و چهل منار می‌نامیدند و با شخصیت‌هایی چون سلیمان نبی و جمشید ربطش می‌دادند.[۱۹]
نام مشهور غربی این محل یعنی پِرسِه پلیس ریشه غریبی دارد. در زبان یونانی، پِرسِه پلیس یا به صورت شاعرانه آن پِرسِپ تولیس (Perseptolis) لقبی است برای آتنه الهه خرد، صنعت و جنگ که ویران‌کنندهٔ شهرها معنی می‌دهد.[۲۰][۲۱] این لقب را آشیل، شاعر یونانی سده پنجم پیش از میلاد، به حالت تجنیس و بازی با لغات، در مورد شهر پارسیان به کار برده است.[۲۲]
تاریخچه
تخت جمشید (https://namayandegimashhad.com/page/%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C) در دهه ۱۹۲۰، عکاسی توسط هارولد اف. وستون
ساخت و ساز
تخت جمشید (https://tamirkarha.ir/) در مرکز استان فارس، ۱۰ کیلومتری شمال شهر مرودشت و در ۵۷ کیلومتری شیراز قرار دارد. ارتفاع از سطح دریا تخت جمشید (https://namayandegimashhad.com/page/%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86-%D8%B8%D8%B1%D9%81%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C) ۱۷۷۰ متر می‌باشد. طرف شرقی این مجموعه کاخ‌ها بر روی کوه رحمت و سه طرف دیگر در درون جلگه مرودشت پیش رفته است.[۲۳] تخت جمشید (https://shahrkhadamatfani.ir/refrigerator-repair-in-mashhad/) بر روی صفّه یا سکوی سنگی که ارتفاع آن بین ۸ تا ۱۸ متر بالاتر از سطح جلگهٔ مرودشت است، واقع شده است. ابعاد تخت جمشید (https://shahrkhadamatfani.ir/package-repair-in-mashhad/) ۴۵۵ متر (جبهه غربی)، ۳۰۰ متر (جبهه شمالی)، ۴۳۰ متر (جبهه شرقی)، ۳۹۰ متر (جبهه جنوبی) می‌باشد. همچنین طول تخت جمشید (https://samaservice.net/services/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d8%b3%d8%a7%db%8c%d8%af-%d8%a8%d8%a7%db%8c-%d8%b3%d8%a7%db%8c%d8%af-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) برابر با طول آکروپولیس در آتن است، اما عرض آن چهار تا پنج برابر آکروپولیس است.[۲۴][۲۵]
کتیبه بزرگ داریوش بزرگ بر دیوار جبهه جنوبی تخت جمشید (https://namayandegimashhad.com/page/%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%DB%8C%D8%AE%DA%86%D8%A7%D9%84)، آشکارا گواهی می‌دهد که در این مکان هیچ بنایی از قبل وجود نداشته است.[۲۶] وسعت کامل کاخ‌های تخت جمشید (https://shahrkhadamatfani.ir/air-conditioner-repair-in-mashhad/) ۱۲۵ هزار متر مربع است[۲۳][۲۷]
بازسازی تخت جمشید (https://www.mashhadservice.online/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%85%d8%a7%d8%b4%db%8c%d9%86-%d9%84%d8%a8%d8%a7%d8%b3%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/)
قدیمی‌ترین بخش تخت جمشید (https://www.mashhadservice.online/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%da%a9%d9%88%d9%84%d8%b1-%da%af%d8%a7%d8%b2%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) بر پایهٔ یافته‌های باستان‌شناسی مربوط به سال ۵۱۸ پیش از میلاد[۲۳] است.[۲۵] آنگونه که در منابع متعدد و گوناگون تاریخی آمده است ساخت تخت جمشید (https://www.mashhadservice.online/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%85%d8%a7%d8%b4%db%8c%d9%86-%d8%b8%d8%b1%d9%81%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) در حدود ۲۵ سده پیش در دامنه غربی کوه رحمت یا میترا یا مهر و در زمان داریوش بزرگ آغاز شد و سپس توسط جانشینان وی با تغییراتی در بنای اولیه آن ادامه یافت. بر اساس خشت‌نوشته‌های کشف شده در تخت جمشید (https://sanjagh.pro/cities/%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86) در ساخت این بنای با شکوه معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان بی‌شماری شرکت داشتند که علاوه بر دریافت حقوق از مزایای بیمهٔ کارگری نیز استفاده می‌کردند. ساخت این مجموعهٔ بزرگ و زیبا بنا به روایتی ۱۲۰ سال به طول انجامید.[۵]
یکی از هنرهای معماری در تخت جمشید (https://www.mashhadservice.online/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%be%da%a9%db%8c%d8%ac-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) این است که نسبت ارتفاع سر درها به عرض آن‌ها و همین‌طور نسبت ارتفاع ستون‌ها به فاصلهٔ بین دو ستون نسبت طلایی است. نسبت طلایی نسبت مهمی در هندسه است که در طبیعت وجود دارد. این نشانگر هنر ایرانیان باستان در معماری است.[۵]
تخریب
[نشان]
این بخش نیازمند گسترش است. می‌توانید با افزودن به آن کمک کنید.
مجموعه کاخ‌های تخت جمشید (https://www.mashhadservice.online/refrigerator-repair-2/)، در سال (۳۳۰ پیش از میلاد) به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و تمام بناهای آن به صورت ویرانه درآمد.[۲۸] از بناهای بر جای مانده و نیمه ویرانه، بنای مدخل اصلی تخت جمشید (https://shahrkhadamatfani.ir/washing-machine-repair-in-mashhad/) است که به کاخ آپادانا معروف است و مشتمل بر یک تالار مرکزی با ۳۶ ستون و سه ایوان ۱۲ ستونی درقسمت‌های شمالی، جنوبی و شرقی است که ایوان‌های شمالی و شرقی آن به‌وسیله پلکان‌هایی به حیاط‌های مقابل متصل و مربوط می‌شوند. بلندی صفه در محل کاخ آپادانا ۱۶ متر و بلندی ستون‌های آن ۱۸ متر است. این مجموعه در فهرست آثار تاریخی ایران و نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.[۲۹]
تائیس در حال آتش زدن تخت جمشید (https://behtrina.ir/10-%d9%85%d8%b1%da%a9%d8%b2-%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%da%a9%d9%88%d9%84%d8%b1%da%af%d8%a7%d8%b2%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) اثر جاشوا رینولدز، ۱۷۸۱ میلادی.
تائیس در حال آتش زدن تخت جمشید (https://behtrina.ir/%d9%85%d8%b1%d8%a7%da%a9%d8%b2-%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%db%8c%d8%ae%da%86%d8%a7%d9%84-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) اثر جاشوا رینولدز، ۱۷۸۱ میلادی.
اسکندر در حال بلند کردن تائیس برای آتش زدن پرسپولیس اثر جرج روچه گروس، ۱۸۹۰ میلادی
اسکندر در حال بلند کردن تائیس برای آتش زدن پرسپولیس اثر جرج روچه گروس، ۱۸۹۰ میلادی
مجسمه نیم تنه اسکندر مقدونی (موزه بریتانیا لندن).
مجسمه نیم تنه اسکندر مقدونی (موزه بریتانیا لندن).
بازدیدهای اولیه از خرابه‌ها
نقشهٔ مپا موندی به شکل گُلِ سه‌برگ از جهان که در سال ۱۵۸۱ میلادی توسط هنریش بونتینگ ترسیم‌شد. مرکز نقشه شهر اورشلیم است و نام پارس و تخت جمشید (https://behtrina.ir/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%be%da%a9%db%8c%d8%ac-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) در برگ سبز نقشه یا قاره آسیا، رسم شده است.
سفرنامه یا کتاب فیثاغورس (Pythagore) زایش ۶۰۸ پیش از میلاد، درگذشت ۵۰۹ ق. م) یکی از قدیمی‌ترین منابع دربارهٔ تخت جمشید (https://behtrina.ir/dishwasher-repair-in-mashhad/) است. او (در فصل ۱۰۲ تا ۱۱۰ ترجمه فارسی) آن را شرح داده و آن را بنایی عظیم دانسته و گفته است صدها نفر در حال تکمیل آن هستند وقتی این بنا تکمیل شود بزرگ‌ترین بنای جهان خواهد بود.[۳۰] پولیبیوس مورخ یونانی سده سوم پیش از میلاد متذکر شده است که در زمان هخامنشیان آن کس که کاریزی حفر یا زمینی را آباد می‌کرد یا کاریز خشکی را بازسازی می‌نمود مالیات ۵ نسل بر او بخشوده می‌شد. در سیاحتنامه فیثاغورس به باغ‌های مصفا که با دولاب آبیاری می‌شده اشاره شده که داریوش و کوروش بزرگ خود ساعتی را در آن به کشاورزی می‌پرداخته است. او از اسب‌های تربیت شده که آن‌ها را پارس می‌خواندند یاد کرده است.[۳۱] [۱]
در کتاب‌های مورخان دوران اسلامی از سده چهارم به بعد از بنای تخت جمشید (https://behtrina.ir/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%85%d8%a7%d8%b4%db%8c%d9%86-%d9%84%d8%a8%d8%a7%d8%b3%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) به عنوان بنایی عظیم یاد شده و شگفتی حاصل از بزرگی بنا، سبب شد که تا مدت‌های طولانی آن را به جمشید یا سلیمان نبی، که هر دو را یکی می‌پنداشتند، و بنّایان آن را دیو و اجنه[۳۲] منسوب نمایند، و حتی نوشته‌اند که دیوها مجسمه و تصویر شاهان خود را بر دیوارها کنده‌اند! در زمان مسعودی (سده چهارم هجری قمری) آن را مسجد سلیمان بن داوود می‌نامیدند، ولی مسعودی فکر می‌کرد که آنجا بنایی کهن بوده که بعدها همای، دختر بهمن پسر اسفندیار، آن را آتشکده کرده است.[۳۳] دیلمیان تخت جمشید (https://mashhadtamir.com/dishwasher-repair-in-mashhad/) را ساختهٔ اجداد خود می‌دانستند و عضدالدوله دیلمی در کاخی که به اسم فرزندش ابونصر در شیراز ساخت، تعدادی از در و درگاه‌های کاخ تچر (کاخ داریوش بزرگ) را به آنجا منتقل و در آنجا نصب کرد.[۳۴] محمد بن محمود طوسی در سده ششم هجری قمری از استخر (اصطخر) به عنوان دارالملک سلیمان یاد کرده و از مسجد سلیمان و نقوش و حجاری‌های آن سخن به میان آورده[۳۵] و مانند اصطخری[۳۶] احداث این بنای سترگ را به دیوها و پریان نسبت داده است.[۳۷] در همان زمان، ابن بلخی این مکان را کاخ جمشید دانسته و ضمن توصیف آن، برخی ویژگی‌های طبیِ موجود در مصالح به‌کاررفته در آن را، که در بین مردم آن دوره شناخته‌شده بوده، برشمرده است.[۳۸] آنچه حمداللّه مستوفی[۳۹] در سده هشتم هجری قمری دربارهٔ تخت جمشید (https://mashhadtamir.com/washing-machine-repair-in-mashhad/) از نویسندگان پیش از خود نقل کرده، گویای استمرار عقیده‌های پیشین در این باره است.
در سال ۵۱۸ پیش از میلاد بنای تخت جمشید (https://mashhadposhtiban.com/washing-machine-repair-service/) به عنوان پایتخت نو هخامنشیان در پارسه آغاز گردید.[۴] بنیان‌گذار تخت جمشید (https://samaservice.net/services/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d8%b8%d8%b1%d9%81%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) داریوش بزرگ بود، هرچند پس از او پسرش خشایارشا و نوه‌اش اردشیر یکم با افزودن بناهای دیگر، این مجموعه را گسترش دادند. بسیاری از آگاهی‌های کنونی که در مورد پیشینهٔ هخامنشیان و فرهنگ آن‌ها در دسترس است به دلیل سنگ‌نوشته‌ها و گِل‌نوشته‌هایی است که در این کاخ‌ها و بر روی دیواره‌ها و لوحه‌های آن حکاکی شده است.[۵] سامنر برآورد کرده است که دشت تخت جمشید (https://on-service.ir/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%db%8c%d8%ae%da%86%d8%a7%d9%84-%d9%81%d8%b1%db%8c%d8%b2%d8%b1-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) که دربرگیرنده ۳۹ خاستگاه زندگی بوده، در دورهٔ هخامنشیان ۴۳٬۶۰۰ نفر جمعیت داشته است.[۶] اسکندر مقدونی در ۳۳۰ پیش از میلاد، به ایران یورش آورد و تخت جمشید را به آتش کشید.[۴][۷] بااین‌حال ویرانه‌های این مکان هنوز هم برپا است و باستان‌شناسان از ویرانه‌های آن نشانه‌های آتش و یورش را بر آن تأیید می‌کنند.
این مکان تاریخی از سال ۱۹۷۹ یکی از آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو است.[۸]
فهرست شاهنشاهان ساسانی نیز سنگ‌نوشته‌هایی در تخت جمشید (https://mashhadposhtiban.com/dishwasher-repair-service/) در کاخ تچر بر جای گذاشته‌اند. پس از آمدن اسلام به ایران نیز این جایگاه را گرامی می‌شمردند و آن را هزارستون یا چهل ستون یا چهل منار می‌گفتند و با شخصیت‌هایی همچون سلیمان نبی و جمشید پیوندش می‌دادند. عضدالدوله دیلمی در تخت جمشید (https://samaservice.net/services/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%84%d8%a8%d8%a7%d8%b3%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) دو کتیبه به خط کوفی بر جای گذاشته است. همچنین کتیبه‌های دیگری هم به عربی و هم به فارسی در تخت جمشید (https://on-service.ir/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%85%d8%a7%d8%b4%db%8c%d9%86-%d9%84%d8%a8%d8%a7%d8%b3%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) وجود دارد که تازه‌ترین آن وابسته به دوره قاجار است این سنگ نوشته به فرمان مظفرالدین‌شاه قاجار نوشته شده است که در دیوار شمالی کاخ تچر قرار دارد.[۹]
تخت جمشید (https://servicekaranmashhad.ir/refrigerator-repair/) در شمال شهرستان مرودشت، شمال استان فارس (شمال‌شرقی شیراز) جای دارد.[۱۰]
در فاصلهٔ شش و نیم کیلومتری از تخت جمشید (https://servicekaranmashhad.ir/dishwasher-repair-center-in-mashhad/) نقش رستم است. در نقش رستم، آرامگاه‌های شاهنشاهانی مانند داریوش بزرگ/ خشایارشا/ اردشیر یکم و داریوش دوم واقع است. افزون بر نقش رستم دو آرامگاه به صورت کاملاً تمام شده و یک آرامگاه به صورت نیمه‌تمام در تخت جمشید (https://servicekaranmashhad.ir/washing-machine-repair-center-in-mashhad/) موجود است. آرامگاه‌هایی که در دامنهٔ کوه رحمت و مشرف به تخت جمشید واقع شده است متعلق به اردشیر دوم و اردشیر سوم شاهنشاهان هخامنشی می‌باشد. در جنوب تخت جمشید (https://mashhadposhtiban.com/microwave-repair-service/) یک آرامگاه به صورت نیمه‌تمام رها شده است که بر بنیان دیدگاه برخی از باستان‌شناسان، منسوب به داریوش سوم است.[۱۱]
جدا از سازندگان تخت جمشید (https://lg-mashhad.ir/refrigerator-repair-service/) که داریوش یکم، خشایارشا و اردشیر یکم بودند، اردشیر سوم نیز بازسازی‌هایی در تخت جمشید (https://mashhadposhtiban.com/air-conditioner-repair-service/) انجام داد.[۱۲]
ریشه نام
نام تخت جمشید (https://lg-mashhad.ir/washing-machine-repair-service/) در زمان ساخت، «پارسَه» پارسی باستان: 𐎱𐎠𐎼𐎿[۱۳] به معنای «شهر پارسیان» است زیرا به ایالت پارس منسوب بود.[۱۴][۱۵]
یونانیان آن را «پِرسپولیس» (به یونانی Περσέπολις یعنی «پارسه‌شهر»؛ (Pérsēs) Πέρσης:پارسی و(pólis) πόλις:شهر) خوانده‌اند. واژه یونانی یادشده امروزه در بیشتر زبان‌های اروپایی بازتاب یافته است.
در زمان ساسانیان به تخت جمشید (https://lg-mashhad.ir/dishwasher-repair-service/) سَدْستون (صد ستون) می‌گفتند.[۱۶] چنانچه در سنگ‌نبشته شاهپور سکانشاه این نام بدیسه «سَدستون» (به پهلوی: 𐭮𐭲𐭮𐭲𐭥𐭭𐭩، sadstūn) در بند پنجم نوشتار هویداست[۱۷].
در فارسی معاصر این بنا را «تخت جمشید (https://lg-mashhad.ir/air-conditioner-repair-service/)» یا قصر شاهی جمشید پادشاه اسطوره‌ای ایران می‌نامند. تاورنیه جهانگرد فرانسوی که در عصر صفوی چندین بار به ایران سفر کرد، از تخت‌جمشید با نام «چهل منار» یاد می‌کند.[۱۸]
در شاهنامه فردوسی آمده است:
جمشید پادشاهی عادل و زیبارو بود که نوروز را بر پا داشت و هفتصد سال بر ایران پادشاهی کرد. اورنگ یا تخت شاهی او چنان بزرگ بود که دیوان به دوش می‌کشیدند.
صدها سال پس از حمله اسکندر و اعراب و در زمانی که یاد و خاطره پادشاهان هخامنشی فراموش شده بود، مردمی که از نزدیکی خرابه‌های پارسه عبور می‌کردند، تصاویر حکاکی شدهٔ تخت شاهی را می‌دیدند که روی دست مردم بلند شده است و از آنجا که نمی‌توانستند خط میخی کتیبه‌های حک شده روی سنگ‌ها را بخوانند، می‌پنداشتند که این همان اورنگ جمشید است که فردوسی در شاهنامه خود از آن یاد کرده است. به همین خاطر نام این مکان را تخت جمشید (https://khedmatazma.com/) نهادند. بعدها که باستان‌شناسان توانستند خط میخی کتیبه را ترجمه کنند، متوجه شدند که نام اصلی آن پارسه بوده است.[۵]
در دوره اسلامی این مکان را محترم شمرده و آن را هزار ستون و چهل منار می‌نامیدند و با شخصیت‌هایی چون سلیمان نبی و جمشید ربطش می‌دادند.[۱۹]
نام مشهور غربی این محل یعنی پِرسِه پلیس ریشه غریبی دارد. در زبان یونانی، پِرسِه پلیس یا به صورت شاعرانه آن پِرسِپ تولیس (Perseptolis) لقبی است برای آتنه الهه خرد، صنعت و جنگ که ویران‌کنندهٔ شهرها معنی می‌دهد.[۲۰][۲۱] این لقب را آشیل، شاعر یونانی سده پنجم پیش از میلاد، به حالت تجنیس و بازی با لغات، در مورد شهر پارسیان به کار برده است.[۲۲]
تاریخچه
تخت جمشید (https://namayandegimashhad.com/page/%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C) در دهه ۱۹۲۰، عکاسی توسط هارولد اف. وستون
ساخت و ساز
تخت جمشید (https://tamirkarha.ir/) در مرکز استان فارس، ۱۰ کیلومتری شمال شهر مرودشت و در ۵۷ کیلومتری شیراز قرار دارد. ارتفاع از سطح دریا تخت جمشید (https://namayandegimashhad.com/page/%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86-%D8%B8%D8%B1%D9%81%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C) ۱۷۷۰ متر می‌باشد. طرف شرقی این مجموعه کاخ‌ها بر روی کوه رحمت و سه طرف دیگر در درون جلگه مرودشت پیش رفته است.[۲۳] تخت جمشید (https://shahrkhadamatfani.ir/refrigerator-repair-in-mashhad/) بر روی صفّه یا سکوی سنگی که ارتفاع آن بین ۸ تا ۱۸ متر بالاتر از سطح جلگهٔ مرودشت است، واقع شده است. ابعاد تخت جمشید (https://shahrkhadamatfani.ir/package-repair-in-mashhad/) ۴۵۵ متر (جبهه غربی)، ۳۰۰ متر (جبهه شمالی)، ۴۳۰ متر (جبهه شرقی)، ۳۹۰ متر (جبهه جنوبی) می‌باشد. همچنین طول تخت جمشید (https://samaservice.net/services/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d8%b3%d8%a7%db%8c%d8%af-%d8%a8%d8%a7%db%8c-%d8%b3%d8%a7%db%8c%d8%af-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) برابر با طول آکروپولیس در آتن است، اما عرض آن چهار تا پنج برابر آکروپولیس است.[۲۴][۲۵]
کتیبه بزرگ داریوش بزرگ بر دیوار جبهه جنوبی تخت جمشید (https://namayandegimashhad.com/page/%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%DB%8C%D8%AE%DA%86%D8%A7%D9%84)، آشکارا گواهی می‌دهد که در این مکان هیچ بنایی از قبل وجود نداشته است.[۲۶] وسعت کامل کاخ‌های تخت جمشید (https://shahrkhadamatfani.ir/air-conditioner-repair-in-mashhad/) ۱۲۵ هزار متر مربع است[۲۳][۲۷]
بازسازی تخت جمشید (https://www.mashhadservice.online/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%85%d8%a7%d8%b4%db%8c%d9%86-%d9%84%d8%a8%d8%a7%d8%b3%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/)
قدیمی‌ترین بخش تخت جمشید (https://www.mashhadservice.online/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%da%a9%d9%88%d9%84%d8%b1-%da%af%d8%a7%d8%b2%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) بر پایهٔ یافته‌های باستان‌شناسی مربوط به سال ۵۱۸ پیش از میلاد[۲۳] است.[۲۵] آنگونه که در منابع متعدد و گوناگون تاریخی آمده است ساخت تخت جمشید (https://www.mashhadservice.online/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%85%d8%a7%d8%b4%db%8c%d9%86-%d8%b8%d8%b1%d9%81%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) در حدود ۲۵ سده پیش در دامنه غربی کوه رحمت یا میترا یا مهر و در زمان داریوش بزرگ آغاز شد و سپس توسط جانشینان وی با تغییراتی در بنای اولیه آن ادامه یافت. بر اساس خشت‌نوشته‌های کشف شده در تخت جمشید (https://sanjagh.pro/cities/%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86) در ساخت این بنای با شکوه معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان بی‌شماری شرکت داشتند که علاوه بر دریافت حقوق از مزایای بیمهٔ کارگری نیز استفاده می‌کردند. ساخت این مجموعهٔ بزرگ و زیبا بنا به روایتی ۱۲۰ سال به طول انجامید.[۵]
یکی از هنرهای معماری در تخت جمشید (https://www.mashhadservice.online/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%be%da%a9%db%8c%d8%ac-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) این است که نسبت ارتفاع سر درها به عرض آن‌ها و همین‌طور نسبت ارتفاع ستون‌ها به فاصلهٔ بین دو ستون نسبت طلایی است. نسبت طلایی نسبت مهمی در هندسه است که در طبیعت وجود دارد. این نشانگر هنر ایرانیان باستان در معماری است.[۵]
تخریب
[نشان]
این بخش نیازمند گسترش است. می‌توانید با افزودن به آن کمک کنید.
مجموعه کاخ‌های تخت جمشید (https://www.mashhadservice.online/refrigerator-repair-2/)، در سال (۳۳۰ پیش از میلاد) به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و تمام بناهای آن به صورت ویرانه درآمد.[۲۸] از بناهای بر جای مانده و نیمه ویرانه، بنای مدخل اصلی تخت جمشید (https://shahrkhadamatfani.ir/washing-machine-repair-in-mashhad/) است که به کاخ آپادانا معروف است و مشتمل بر یک تالار مرکزی با ۳۶ ستون و سه ایوان ۱۲ ستونی درقسمت‌های شمالی، جنوبی و شرقی است که ایوان‌های شمالی و شرقی آن به‌وسیله پلکان‌هایی به حیاط‌های مقابل متصل و مربوط می‌شوند. بلندی صفه در محل کاخ آپادانا ۱۶ متر و بلندی ستون‌های آن ۱۸ متر است. این مجموعه در فهرست آثار تاریخی ایران و نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.[۲۹]
تائیس در حال آتش زدن تخت جمشید (https://behtrina.ir/10-%d9%85%d8%b1%da%a9%d8%b2-%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%da%a9%d9%88%d9%84%d8%b1%da%af%d8%a7%d8%b2%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) اثر جاشوا رینولدز، ۱۷۸۱ میلادی.
تائیس در حال آتش زدن تخت جمشید (https://behtrina.ir/%d9%85%d8%b1%d8%a7%da%a9%d8%b2-%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%db%8c%d8%ae%da%86%d8%a7%d9%84-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) اثر جاشوا رینولدز، ۱۷۸۱ میلادی.
اسکندر در حال بلند کردن تائیس برای آتش زدن پرسپولیس اثر جرج روچه گروس، ۱۸۹۰ میلادی
اسکندر در حال بلند کردن تائیس برای آتش زدن پرسپولیس اثر جرج روچه گروس، ۱۸۹۰ میلادی
مجسمه نیم تنه اسکندر مقدونی (موزه بریتانیا لندن).
مجسمه نیم تنه اسکندر مقدونی (موزه بریتانیا لندن).
بازدیدهای اولیه از خرابه‌ها
نقشهٔ مپا موندی به شکل گُلِ سه‌برگ از جهان که در سال ۱۵۸۱ میلادی توسط هنریش بونتینگ ترسیم‌شد. مرکز نقشه شهر اورشلیم است و نام پارس و تخت جمشید (https://behtrina.ir/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%be%da%a9%db%8c%d8%ac-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) در برگ سبز نقشه یا قاره آسیا، رسم شده است.
سفرنامه یا کتاب فیثاغورس (Pythagore) زایش ۶۰۸ پیش از میلاد، درگذشت ۵۰۹ ق. م) یکی از قدیمی‌ترین منابع دربارهٔ تخت جمشید (https://behtrina.ir/dishwasher-repair-in-mashhad/) است. او (در فصل ۱۰۲ تا ۱۱۰ ترجمه فارسی) آن را شرح داده و آن را بنایی عظیم دانسته و گفته است صدها نفر در حال تکمیل آن هستند وقتی این بنا تکمیل شود بزرگ‌ترین بنای جهان خواهد بود.[۳۰] پولیبیوس مورخ یونانی سده سوم پیش از میلاد متذکر شده است که در زمان هخامنشیان آن کس که کاریزی حفر یا زمینی را آباد می‌کرد یا کاریز خشکی را بازسازی می‌نمود مالیات ۵ نسل بر او بخشوده می‌شد. در سیاحتنامه فیثاغورس به باغ‌های مصفا که با دولاب آبیاری می‌شده اشاره شده که داریوش و کوروش بزرگ خود ساعتی را در آن به کشاورزی می‌پرداخته است. او از اسب‌های تربیت شده که آن‌ها را پارس می‌خواندند یاد کرده است.[۳۱] [۱]
در کتاب‌های مورخان دوران اسلامی از سده چهارم به بعد از بنای تخت جمشید (https://behtrina.ir/%d8%aa%d8%b9%d9%85%db%8c%d8%b1-%d9%85%d8%a7%d8%b4%db%8c%d9%86-%d9%84%d8%a8%d8%a7%d8%b3%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d8%b4%d9%87%d8%af/) به عنوان بنایی عظیم یاد شده و شگفتی حاصل از بزرگی بنا، سبب شد که تا مدت‌های طولانی آن را به جمشید یا سلیمان نبی، که هر دو را یکی می‌پنداشتند، و بنّایان آن را دیو و اجنه[۳۲] منسوب نمایند، و حتی نوشته‌اند که دیوها مجسمه و تصویر شاهان خود را بر دیوارها کنده‌اند! در زمان مسعودی (سده چهارم هجری قمری) آن را مسجد سلیمان بن داوود می‌نامیدند، ولی مسعودی فکر می‌کرد که آنجا بنایی کهن بوده که بعدها همای، دختر بهمن پسر اسفندیار، آن را آتشکده کرده است.[۳۳] دیلمیان تخت جمشید (https://mashhadtamir.com/dishwasher-repair-in-mashhad/) را ساختهٔ اجداد خود می‌دانستند و عضدالدوله دیلمی در کاخی که به اسم فرزندش ابونصر در شیراز ساخت، تعدادی از در و درگاه‌های کاخ تچر (کاخ داریوش بزرگ) را به آنجا منتقل و در آنجا نصب کرد.[۳۴] محمد بن محمود طوسی در سده ششم هجری قمری از استخر (اصطخر) به عنوان دارالملک سلیمان یاد کرده و از مسجد سلیمان و نقوش و حجاری‌های آن سخن به میان آورده[۳۵] و مانند اصطخری[۳۶] احداث این بنای سترگ را به دیوها و پریان نسبت داده است.[۳۷] در همان زمان، ابن بلخی این مکان را کاخ جمشید دانسته و ضمن توصیف آن، برخی ویژگی‌های طبیِ موجود در مصالح به‌کاررفته در آن را، که در بین مردم آن دوره شناخته‌شده بوده، برشمرده است.[۳۸] آنچه حمداللّه مستوفی[۳۹] در سده هشتم هجری قمری دربارهٔ تخت جمشید (https://mashhadtamir.com/washing-machine-repair-in-mashhad/) از نویسندگان پیش از خود نقل کرده، گویای استمرار عقیده‌های پیشین در این باره است.