معماری سازمانی ( اولین سمینار آموزشی معماری سازمانی )

( پروژه درس مهندسی نرم افزار من )
بسم الله الرحمن الرحیم
پیشگفتار

همان طور که توسط بسیاری از آینده نگران عرصه جامعه شناسی نیز پیش بینی شده بود، "عصر اطلاعات" در حال چهره گشودن است. امروزه تقریبا موضوعات مربوط به اطلاعات، نقل هر محفل و سخن هر مجلسی است. تقریبا کمتر روزنامه یا مجله ای را می توان یافت که مطالبی مرتبط با اینترنت، صفحات وب، پست الکترونیک، پایانه های تلویزیونی یا فناوری های نوین دیگر در آن چاپ نشده باشد. نوآوری های فناوری، هر روز رو به گسترش و غیرقابل توقف هستند و به طور مدام سهم بیشتری را در عرصه ی زندگی ما طلب میکنند. اکنون هیچ عرصه ای از فعالیت های انسانی را نمی توان یافت که از فناوری اطلاعات بی نصیب مانده باشد. در همین زمان، در میان چنین پیش رفت های شگرفی که در عرصه فناوری رخ داده است، سیستم های اطلاعاتی در یک حالت بی نظمی، کم کاری، فرافکنی و دوباره کاری به سر می برند.
در ایران ما نیز توسعه ی فناوری اطلاعات که در قالب برنامه ی تکفا دنبال می شود، یک نگرش زیرساختی و توسعه‌ ای است. هدف این برنامه‌ صرفا توسعه سرویس های رایانه ای در کشور نیست، اگر چه به تبع آن این اتفاق نیز خواهد افتاد. هدف اصلی توسعه ی فناوری اطلاعات این است که ما از این ابزار به عنوان یک ابزار بهبود کلیه فرآیندهای اجرایی، تولیدی و خدماتی کشور استفاده کنیم و موجب ارتقاء ، بهینه‌ سازی و بازآفرینی محیط و فضای جدیدی برای فعالیت ‌های اقتصادی و اجتماعی در کشور باشیم. با این نگاه نیازمند یک بازآفرینی در کلیه ی فرآیندهای اداری و اجرایی در سطح کشور هستیم. به ویژه از این جهت که در طی دو دهه ی گذشته، با توجه به مجموعه ی اشتغالاتی که در سطح ملی و منطقه‌ ای داشته ایم، ساختارهای اداری و اجرایی‌ مان کمتر دچار تغییر و تحول شده اند و یک نوع کهنگی و عقب ‌ماندگی امروز در چرخه ی‌ کار به شدت نمایان است و در اغلب بخش‌ ها ما با تصلب جریان اجرایی و عدم بهره ‌وری و کارآفرینی در کشور مواجه هستیم.
در همین راستا، از نقطه نظر نظم بخشیدن به مجموعه ی مدیریتی کشور، حدود 11 کمیته ی فنی پیش ‌بینی شده که از طریق آنها به کمک سازوکار مدیریتی بشتابند . کمیته ی ملی معماری اطلاعات نیز یکی از جلمه ضرورت ‌هایی است که به آن پرداخته شده و به طور رسمی شکل گرفته است . امید است که شاهد موفقیت و پیشرفت روز افزون ایران و ایرانی در تمام زمینه ها ، در عرصه های بین المللی باشیم .

مقدمه
معماری، سنگ بنایی است که از شکست سازمانی جلوگیری می کند و زمینه های استفاده از نوآوری های فناوری را به منظور رسیدن به سازمانی ماندگار و پویا و متناسب با عصر اطلاعات فراهم می کند.
سازمانها به عنوان نهادهای اجتماعی متأثر از تحولات دچار پیچیدگیهای روزافزونی در سیستم هـــــا و تعاملات خویش گشته اند و به ناچار برای همراهی و یا رهبری در عصر تحول ، نیازمند برنامه ریزی و بازنگری خویش هستنـــد . در این شرایط معماری به عنوان واژه ای آشنـــا در عرصه سازمانی از نقش ویژه ای برخوردار شده است. همان طور که توانایی هر موجود زنده ای تاحد زیادی تحت تاثیر معماری اندام و سیستم های زیستی وی است همانگونه که زیبایی و کارایی یک ساختمان از نوع معماری آن نشأت می گیرد به همان دلیل و دلایلی دیگر معماری سازمانی نقش عمده ای در بازنگری و برنامه ریزی سازمانها بر دوش دارد. از آنجا که حجم وسیعی از تحولات عصر جدید ناشی از فناوری اطلاعات و ارتباطات شمرده می شود ، سازمانها نیازمند آنند که چیستی خو یش را حول مفاهیم و واژگان عصر جدید باز تعریف کنند. به عبارتی طرحی نو دراندازند و معماری جدیدی برپایه فناوری اطلاعات و ارتباطات بنا نهند.

تاریخچه
به دنبال ظهور و گستـــرش کاربری سیستم های رایانه ای در دهه 1950 و 60 به تدریج با گسترش و پیچیده شدن سیستم های مبتنی بــر رایانه سازمانها دریافتند که برای بهره گیری بهتر و دوختن قبایی مناسب از سیستم های اطلاعاتی به قواره اندامشان نیازمند برنامه ریزی و استفاده از روشهای مدون و استاندارد توسعه سیستم ها هستند لذا بحث متدولوژی های توسعه سیستم های اطلاعاتی مطرح شدند. به مــرور زمان با گسترش و پیچیده تر شدن سیستم های اطلاعاتی در سازمانها نیاز به رویکردی جامع نگر در طراحی سیستم ها احســــاس شد از این رو متدولوژی های سازمان نگر پابه عرصه وجود نهادند متدولوژی هــایی که برای توسعه سیستم ها ورای نیازمندیهای بخشی اهداف و نیازمندیهای سطح بالای سازمان یعنی اهداف و استــراتژی های کلان سازمانی را نیز در نظر می گرفتند.
تقریباً در اوایل دهه 1990 میلادی با گسترش و رشد کاربری فنـــاوری اطلاعات به ویژه با فراگیر شدن اینترنت سازمانهای خصوصی و دولتی در کشورهــــای پیشرفته به ویژه در آمریکا به ناگاه خود را با طیف وسیعی از کاربردهای فناوری اطلاعات و پارادایم های جدیدی از فعالیتهای مبتنی بر فناوری اطلاعات مواجه دیدند. ظهور و متداول شدن واژگانی جدید همچون دولت الکترونیک خدمات الکترونیک کسب و کار الکترونیک و... همگی فشارها و فرصتهای تکنولوژیک اقتصادی و اجتماعی شدیدی برگرده سازمانها و نهادها وارد می آورد تا به سوی به کارگیری این فناوریهای نوین بشتابند. از طرفی به کارگیری این فناوریها مستلزم سرمایه گذاری هنگفتی در این زمینه بود که انجام آنها توجیهات اقتصادی و تکنولوژیک کافی و برنامه های راهبردی را می طلبید. ضمن اینکه مسائلی نیز از قبیل سیستم ها و تجهیزات موروثی عدم یکپارچگی میان منابع موجود فناوری اطلاعات سازمانها تفاوت و ناسازگاری میان بستـــرهای تکنولوژیک سیستم های متعدد سازمانها و دهها مشکل دیگر گریبانگیر سازمانهای مذکور بود. این امر به ویژه برای نهادهای دولتی که جهت تامین مالی خویش به منابع دولتی متکی بودند از اهمیت خاصی برخوردار بود.
علاوه بر آن در سال 1996 قانونی در کنگره آمریکا به تصویب رسید که به قانون کلینگر - کوهن معروف شد و به موجب آن سازمانها و نهادهای دولتی ملزم شدند معماری فناوری اطلاعات سازمان خود را تدوین کنند.
مجموع عوامل مذکور اقدام جهت تنظیم و تدوین شاکله سازمانی در زمینه فناوری اطلاعات را برای سازمانها به ویژه ارگانهای دولتی درکشور ایالت متحده ایجاب می کرد.

معماری
بحث در مورد معماری را با یک مثال شروع می کنیم :

به بعضی نکات جالب در مورد عمارت وینچستر دقت کنید :
 تعداد اتاقها : 160
 هزینه ساخت : 5/5 میلیون دلار
 مدت ساخت : 38 سال ( 1992-1884 )
 تعداد درها : 467
 تعداد درهایی که به جایی باز نمی شود : 950
 تعداد پنجره : 1257 ( 10000 قطعه شیشه )
 تعداد طبقات : 2
 تعداد آسانسور : 3
 تعداد راه پله : 40
 سیستم گرمایی : بخار ، هوای داغ ، بخاری
 تعداد بخاری ها : 47
 تعداد دودکش ها : 17
پس از بررسی عمارت وینچستر و توجه به نکات زیر به چه نتیجه ای می رسیم ؟
 عدم وجود راهبرد درازمدت
 عدم وجود نقشه فنی
 عدم توجه به نیازمندیهای واقعی
 زمان غیر معقول
 هزینه غیرمعقول
 حضور نسلهای مختلفی از سبکها و سیستمها
 غیر قابل توسعه
مسلما بعد از بررسی این موارد اگر منصفانه قضاوت کنیم ، این واقعیت که عمارت وینچستر نمونه ای از یک عدم معماری است ، محرز می گردد . زیر بسیاری نکات که در بالا به آن اشاره شد و جزو ملزومات یک معماری است در آن دیده نمی شود .
اگر زیر ساختها و سازه بلوکهای سیستمهای اطلاعاتی اغلب سازمانها را با معادلهای ساختمانی آن جایگزین کنیم، دقیقا به عمارتهایی نظیر وینچستر خواهیم رسید . عماراتی که هر چند هزینه و زمان زیادی جهت ایجاد آنها صرف شده است ، ولی چون بر اساس معماری معینی بنا نشده اند ، اثر بخشی لازم را ندارند .

تعریف معماری
هر جا که نیاز به طراحی موجودیت یا سیستمی باشد که ابعاد یا پیچیدگی آن از یک واحد معین فراتر رفته، یا نیازمندیهای خاصی را تحمیل نماید، نگرشی ویژه و همه جانبه را لازم خواهد داشت که در اصطلاح به آن "معماری" گفته میشود.
معماری ترکیبی است از علم، هنر و تجربه که در رشتههایی نظیر ساختمان دارای قدمتی چند هزار ساله است. معماری یعنی ارائه توصیفی فنی از یک سیستم که نشان دهندة ساختار اجزاء آن، ارتباط بین آنها و اصول و قواعد حاکم بر طراحی و تکامل آنها در گذر زمان باشد.

محتویات معماری
معماری مجموعه ای از نقشه های فنی است که هر نقشه فنی شامل توصیف جنبه خاصی از سیستم است و برای توصیف جنبه های مختلف معماری از یکسری مدل استفاده می شود . هر مدل از علائم ، قواعد نحوی ومعنایی خاصی پیروی می کند که استاندارد و شناخته شده است . همچنین از مدلها میتوان برای توصیف اجزاء یک سیستم ، ارتباط بین آنها و غیره استفاده کرد .

خصوصیات معماری
معماری می تواند برای توصیف سیستم ( های ) موجود ، یا سیستم ( هایی ) که قرار است در آینده ساخته شود به کار رود و هم شامل توصیفهای ساختاری و هم رفتاری یک سیستم است .
مجموعه نقشه های فنی که جهت توصیف یک معماری به کار گرفته می شوند ، باید قابل درک توسط طراحان و سازندگان بوده و کاملا مطابق با نیازمندیهای مشتری تهیه شده باشند . توصیف های معماری باید قابل اجرا باشند ، بنابراین یکی از بخشهای معماری طرحی است به نام طرح اجرایی که شامل منابع لازم ، زمان بندی ، هزینه ها و سازماندهی اجرایی معماری است .

کجاها معماری لازم است و یا عواملی که می توانند معماری را الزامی کنند چیست ؟

1- ابعاد بزرگ 2-پیچیدگی زیاد
3-نیازمندیهای خاص 4-طول عمر زیاد
5-انعطاف پذیری در برابر تغییرات

خصوصیات معمار
نگرش معمار ، کلان و جامع بوده و از توجه زیاد به جزییات خودداری می کند . همچنین برای بیان ایده ها و طرحها از مدلها استفاده می کند . خصوصیات ، رفتار و نحوه ارتباط اجزاء سیستم را به خوبی می شناسد و با ترکیب مناسب اجزاء ، موفق به طراحی سیستم مورد نظر می شود .

مفاهیم اصلی معماری سازمانی
واژه معماری معنایی عام را در اذهان ما تداعی می کند که ناشی از سابقه آن در تمدن بشری است. برای این واژه در بستر سازمان و فناوری اطلاعات تعاریف کمابیش مشابهی ارائه شده است. شاید بتوان معماری را ساختاری بنیادین از سیستم ها اجزا و ارتباطات درونی و بیرونی و اصول حاکم بر طراحی و نمو آنها دانست.
ازطــرفی واژه Enterprise به هر مجموعه ای از سازمان اطلاق می شود که دارای اهداف مشترک و عملیات مشترک باشد. این مجموعه می تواند شامل کل سازمان و یا بخشی متمایز دریک سازمان و یا دامنه های وظیفه ای از یک سیستم و گاهی حتی مجموعه ای میان سازمانی باشد . مجموعاً می توان اصطلاح معماری سازمانی (Enterprise Architecture ) را چنین تعریف کرد: یک نقشه سازمانی است که ساختار مأموریت و اطلاعات موردنیاز سازمان و فناوریهای لازم برای پشتیبانی از آنها را تشریح کرده و فرایند گذار برای پیاده سازی این فناوریها را تعریف می کند . در تعریف موردنظر ما در این نوشتار ، معماری سازمانی عبارتست از ساختار کلی نظام برنـــــــامه ریزی فناوری اطلاعات که به کارگیری بهینه از فناوری اطلاعات را درجهت دستیابی به استراتژی های کسب و کار هدایت می کند. طبق تعریفی تقریبا مشابه ، معماری سازمانی فناوری اطلاعات (Information Technology Enterprise Architecture) یا به اختصار معماری سازمانی (Enterprise Architecture) ، رهیافتی است برای فراهم آوردن یک چارچوب سازمانی برای هماهنگ کردن و همسو سازی کلیه فعالیتها و عناصر فناوری اطلاعاتی (IT) در درون یک سازمان.

سازمانهای امروزی موجودات پیچیده ای هستند که توصیف فنی جنبه های مختلف سیستمهای اطلاعاتی آنها نیازمند بکارگیری معماری خاصی است که معماری سازمانی خوانده می شود . معماری سازمانی می تواند به منظور توصیف وضعیت موجود ( معماری وضع موجود ) یا وضعیت مطلوب ( معماری وضع مطلوب ) به کار رود .
دلایل اصلی معماری سازمانی عبارتند از :

• تجربه موجود در سایر رشته های مهندسی
• پیچیدگی روز افزون سازمانها
• تغییرات پیشرانهای ماموریتی
• تغییرات پیشرانهای فناوری
• لزوم دنبال کردن تغییرات سازمانی توسط سیستمهای اطلاعاتی
• تغییر نقش سیستمهای اطلاعاتی و ارتباطی در سازمانها
• نیاز به استانداردهای ملی در توصیف سیستمها
• نیاز به تعامل پذیری در سطح دورن سازمانی و برون سازمانی
• دولت الکترونیک

معماری سازمانی دارای خصوصیات زیر می باشد :
 وجود اجزاء غیر فیزیکی
o اطلاعات ، فرایندها ، جایگاههای سازمانی ، قوانین ، روشها و ...
 وجود روابط پیچیده بین اجزاء
o روابط انسانی ، فرهنگ سازمانی ، عادات فردی و ...
 نیاز به انعطاف پذیری بالا
o سرعت تغییرات بالا ، نیازمند به اجزاء با قابلیت استفاده مجدد .

محتویات معماری سازمانی :
محتویات معماری سازمانی شامل توصیفهای متنی ، نمودارها و ماتریسها ، طرحهای انتقالی و استانداردها ست .

الف- توصیف های متنی :
o راهبردهای ماموریتی
o تشریح ماموریتها
o استانداردهای فنی
o فرمهای مورد استفاده

ب- نمودارها و ماتریسها :

1) نمودارهای مختلف :
o نمودار سازمانی
o نمودار ارتباط موجودیت
o نمودار فرایند
o نمودار نظریه مفهومی عملیات
o نمودار شبکه

2) ماتریسها :
o ماتریس موجودیت – فرایند
o ماتریس سیستم – سیستم
o ...

ج- طرحهای انتقالی
طرح انتقالی شامل یک فرایند گام به گام برای انتقال از معماری وضع موجود به معماری مطلوب می باشد . همچنین شامل سیستمهای آتی و سیستمهای میانی بوده و نحوه انتقال بین آنها را مشخص می کند .

د-استانداردها
• استانداردهای فناوری
• استانداردهای امنیتی
• استانداردهای مدل داده
• استانداردهای ارتباطی
• استانداردهای ذخیره داده
• استانداردهای تهیه پشتیبان
• واژه نامه مشترک
• ...
انواع معماری
بسته به اینکه معماری در چه حوزه یا موضوعی از سازمان انجام شود ، می توانیم معماری های مختلفی داشته باشیم .

انواع معماری سازمانی عبارتند از :
 معماری ماموریتها
 معماری داده ها
 معماری سیستمهای اطلاعاتی
 معماری فناوری

همه معماریهای فوق تحت تاثیر راهبردهای ماموریتی و فناوری اطلاعات سازمانها هستند و به موارد فوق لایه های معماری نیز اطلاق می شود .
معماری ماموریتها :
این معماری بالاترین سطح معماری به حساب می آید و هدف آن ، شناسایی و توصیف حوزه های ماموریتی ، خطوط ماموریتی و وظایف سازمانی است .
معماری داده ها :
معماری داده ها ، دومین سطح از معماری سازمانی محسوب می شود که به منظور توصیف سرفصلهای اطلاعاتی ، مدلهای منطقی داده ها و مدل های فیزیکی داده ها بکار می رود .
معماری سیستمهای اطلاعاتی :
سومین سطح از معماری محسوب شده و به منظور توصیف فرایندهای کاری ، سیستمهای اطلاعاتی ، برنامه های کاربردی و روشهای تعامل سیستمها به کار می رود.
معماری فناوری :
آخرین سطح از معماری محسوب شده و شامل مدلهای مرجع فنی و استانداردهای فنی است که باید در سطح سازمان ( یا دولت ) رعایت شوند .

وابستگی های انواع معماری
 معماری ماموریتها ، پایه ای است برای معماری داده ها
o چه داده هایی برای حمایت از ماموریتهای سازمان لازم هستند ؟
 معماری داده ها ، پایه ای است برای معماری سیستمهای اطلاعاتی
o چه سیستمهایی برای مدیریت داده های فوق لازم هستند ؟
 معماری سیستمهای اطلاعاتی ، پایه ای است برای معماری فناوری ها
o چه فناوری هایی جهت حمایت از فناوریهای فوق لازم است ؟

دیدگاههای معماری سازمانی
دیدگاههای مختلف معماری سازمانی عبارتند از :

• دیدگاه برنامه ریز ( مدلهای معنایی )
• دیدگاه مالک ( مدلهای مفهومی )
• دیدگاه طراح ( مدلهای منطقی )
• دیدگاه سازنده ( مدلهای فیزیکی )
• دیدگاه پیمانکار

دیدگاههای معماری سازمانی حاوی سطوح مختلفی از جزئی نگری هستند .

• معماری سازمانی قادر به ارائه توصیفهای لازم از تمام جنبه ها و دیدگاه های سازمان است .
• معماری سازمانی به منظور توصیف جنبه های مختلف یک سازمان از یکسری مدل استفاده می کند .
• معماری سازمانی قادر به ارائه توصیف هایی برای دیدگاه های مختلف است .

کاربردهای معماری سازمانی
کاربردی ها معماری سازمانی را می توان اینگونه برشمرد :
 دستیابی و توسعه مقاصد و اهدافی که در برنامه راهبردی فناوری اطلاعات سازمان ارائه شده است .
 وسیله ای برای برنامه ریزی
o توسعه فناوری اطلاعات سازمان
o آموزش
o مالی
 فراهم نمودن زمینه های تعامل پذیری و یکپارچگی سیستمها
 فراهم ساختن امکان انواع تحلیلهای مدیریتی
 ارزیابی و اصلاح فرایند های کاری
 ارزیابی و سنجش کارایی
 پیش بینی و برنامه ریزی تغییرات
 ارزیابی هزینه ها

و با انجام معماری نتایج زیر حاصل خواهد شد :

 بهبود فرایندهای کاری
 ایجاد نظامی یکدست و قابل مقایسه در توصیف سیستمها
 تعامل پذیری

فرایند معماری سازمانی
فرایند معماری شامل سه فاز اصلی برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات ، برنامه ریزی معماری سازمانی و اجرای معماری سازمانی است .

 برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات
شامل تعیین چشم اندازها و اهداف ماموریتی ، مطالعه تطبیقی ، تعیین نیازمندیهای راهبردی ، تهیه سند راهبردی فناوری اطلاعات
 برنامه ریزی معماری سازمانی
شامل جلب نظر مدیریت عالی ، سازماندهی مدیریتی ، تعریف فرایند معماری سازمانی ، ایجاد معماری وضع موجود ، ایجاد معماری وضع مطلوب ، ایجاد طرح های انتقالی ، تعریف فرایندهای بروزرسانی معماری
 اجرای معماری سازمانی
شامل نهایی سازی معماری وضع مطلوب ، نهایی سازی طرح های انتقالی ، پیاده سازی معماری سازمانی ، ارزیابی و بروزرسانی معماری سازمانی و طرح های انتقالی

آشنایی با چارچوبهای معماری
چارچوبهای معماری ، روشهایی برای تفکر سازماندهی شده در باره سیستمهای پیچیده و بزرگ ارائه می کنند .

دیدگاههای مختلف
افراد مختلف ، بسته به جایگاهشان ، دیدگاههای مختلفی نسبت به اطلاعات دارند و هر کدام از دیدگاههای فوق نشان دهنده سطح جزئیات نیز هستند . با حرکت از لایه های ماموریتی به سمت لایه های طراحی و ساخت ، میزان جزئیات بیشتر می شود .

دیدگاه ها نشان دهنده یک حرکت عمودی در سطح سازمان هستند .

جنبه های مختلف
هر سازمان می تواند از جنبه های مختلفی مورد بررسی قرار گیرد . از منظر سیستمهای اطلاعاتی ، سه جنبه مهم از سازمان عبارتند از :

o موجودیتها :: داده ها
o فرایندها :: سیستمهای اطلاعاتی
o مکانها :: شبکه ها

جنبه های مختلف نشان دهنده یک حرکت افقی در سطح سازمان هستند .

تفاوت دیدگاه ها
دیدگاه طراح :
دیدگاهی که طراح از زاویه آن می نگرد شامل موارد زیر است :
• مدلهای داده :
o نمودار کلاس
o نمودار ارتباط موجودیت
• مدلهای فرایند :
o نمودار مورد کاربری
o نمودار گردش داده
o نمودار فعالیت
• مدلهای شبکه :
o نمودار راه اندازی
o نمودار شبکه

دیدگاه برنامه ریز :
نگرش و دیدگاه برنامه ریز از از طریق موارد زیر است :
• سرفصلهای اطلاعاتی :
o آمار تولید
o موجودی انبار
o اسناد مالی
• سیستمها و خدمات :
o سیستم تولید
o سیستم انبار
o خدمات پس از فروش
• توزیع جغرافیایی واحدها :
o ادارات استان
o نمایندگی ها
o مراکز توزیع

تلفیق دیدگاهها و جنبه های مختلف
الف-جنبه ها :
o موجودیتها
o فرایندها
o مکانها

ب-دیدگاهها :
o برنامه ریز
o طراح

در یک چارچوب معماری خوب ، جزئیات ارائه شده ، روشهای توصیف و مدلهای مورد استفاده در هر دیدگاه ، مناسب اشخاصی انتخاب می شود که در آن جایگاه قرار داشته و به زبانی بیان می شود که قابل درک برای آنان باشد .

چارچوبهای معماری سازمانی

چارچوبهای معماری روشی برای تلفیق دیدگاهها و جنبه های مختلف سازمان ارائه می کنند .

هر سلول شامل توصیف جنبه خاصی از معماری سازمانی است .

معمولا هر چارچوب مدلهای مناسب برای توصیفهای هر سلول را نیز پیشنهاد می کند .

چارچوبهای معماری رایج

الف-چارچوب معماری زکمن
تاریخ ارائه : 1987
ارائه کننده : جان زکمن
سایت اینترنتی : WWW.ZIFA.COM

ب-چارچوب معماری FEAF
تاریخ ارائه : 1999
ارائه کننده : سازمان مدیریت ارشد فناوری اطلاعات
دولت آمریکا (CIO Council )
سایت اینترنتی : WWW.CIO.GOV

ج-چارچوب معماری C4ISR/DoDAF
تاریخ ارائه : 1996
ارائه کننده : وزارت دفاع آمریکا
سایت اینترنتی : WWW.C3I.OSD.MIL

د-چارچوب معماری TEAF
تاریخ ارائه : 2000
ارائه کننده : خزانه داری آمریکا
سایت اینترنتی : WWW.TREAS.GOV

ه-چارچوب معماری TOGAF
تاریخ ارائه : 1995
ارائه کننده : Open Group
سایت اینترنتی : WWW.OPENGROUP.ORG

روند تکاملی چارچوبهای معماری

چارچوبهای معماری در مقایسه با متدلوژی ها
چارچوبهای معماری روش نیستند بلکه یک نوع داده مجازی (Meta Data ) به حساب می آیند .در واقع از چارچوبهای معماری می توان برای ایجاد ، یا ارزیابی متدولوژی ها استفاده کرد ، و متدولوژی ها نشان دهنده یک حرکت در روی چارچوب هستند ، به عنوان مثال :

خط پررنگ : یک متدولوژی فرایند محور نظیر روش Clive Finkelestein را نشان می دهد .
خط نقطه چین : یک متدولوژی داده محور نظیر جیمز مارتین را نشان می دهد .

چارچوب معماری زکمن

تاریخچه
در سال 1987 ، آقای جان زکمن اقدام به انتشار چارچوب زکمن نمود و در حال حاضر این چارچوب از طریق شرکت ZIFA به روز رسانی می شود . چارچوب معماری زکمن کاربرد گسترده ای در تجارت و صنعت دارد .

کلیات
چارچوبی است مبتنی بر اصول طراحی سیستمها که بر اساس مجموعه ای از مدلهای تک متغیره و نرمال ایجاد شده است . مبانی نظری این چارچوب تضمین می کند که طراحی انجام گرفته توسط این چارچوب واضح ، قابل فهم ، متوازن و کامل خواهد بود .
چارچوب زکمن قادر به ارائه توصیفهای لازم از تمام جنبه ها و دیدگاههای سازمان است و به منظور توصیف جنبه های مختلف یک سازمان از یکسری مدل استفاده می کند . همچنین برای رسیدن به انعطاف پذیری بالا از مدلهایی استفاده می کند که تنها یک متغییر دارند . مدلهای چارچوب قابل استفاده برای کلیه بازیگران اصلی سازمان است .

ساختار
از نظر چارچوب معماری زکمن ، هر سازمان شامل شش نوع عنصر پایه است :
موجودیتها : چه چیز
فرایندها : چطور
مکانها : کجا
افراد : چه کسی
زمان ها : کی
انگیزه ها : چرا

هر عنصر پایه متناظر با جنبه خاصی از معماری سازمانی است و برای توصیف هر کدام از عناصر پایه ، از مدلها استفاده می شود . مدلهای مورد استفاده در چارچوب زکمن می توانند ساده یا مرکب باشند . مدلهای مرکب باید قابل تفکیک به مدلهای ساده باشند و مدلهای ساده قادر به توصیف هر کدام از عناصر پایه و ارتباط بین آنها هستند .
مدلها باید :

 به زبان استاندارد بیان شوند .
 تا حد امکان از علائم گرافیک استفاده کنند .
 قادر به پوشش تمام جنبه های سازمان باشند .

انواع مدلهای ساده چارچوب عبارتند از :

الف-مدلی از موجودیت ها ( موجودیت – ارتباط – موجودیت )
ب-مدلی از فرایندها ( ورودی – فرایند - خروجی )
ج-مدلی از مکانها ( گره – خط – گره )
د-مدلی از افراد ( فرد – کار – فرد )
ه-مدلی از زمان ( رویداد – بازه زمانی – رویداد )
و-مدلی از انگیزه ( نتیجه – روش – نتیجه )

دیدگاه های مختلف چارچوب عبارتند از :

o دیدگاه برنامه ریز ( مدلهای معنائی )
o دیدگاه مالک ( مدلهای مفهومی )
o دیدگاه طراح ( مدلهای منطقی )
o دیدگاه سازنده ( مدلهای فیزیکی )
o دیدگاه پیمانکار

به همراه چارچوب ، هیچ نوع راهنمایی در رابطه با فرایند ، ترتیب یا نحوه پیاده سازی چارچوب ارائه نشده است ، ولی افراد دیگری چون استیون اسپیواک ، اقدام به تهیه راهنمای استفاده از این چارچوب نموده اند .

اصول
مدل سازی کامل یک سیستم نیازمند پاسخگویی به هر شش سوال چه چیز ، چطور ، کجا ، چه کسی ، کی و چرا است و شش جنبه فوق قادر به ثبت تمام مدلهای حیاتی و مورد نیاز جهت توسعه سیستم هستند . محدودیت های مربوط به سطرهای پایین به محدودیتهای سطرهای بالاتر نیز اضافه می شود .همچنین ستونها دارای ترتیب نبوده و در واقع نشان دهنده سطوح مختلفی از جزئیات برای یک مدل خاص هستند .

هر ستون نشان دهنده یک و فقط یک مدل است .
هر سطر نشان دهنده یک و فقط یک دیدگاه است .
هر سلول منحصر به فرد است .

چارچوب معماری فدرال ( FEAF )

تاریخچه
در سال 1999 و به دنبال قانون موسوم به کلینگر کوهن ، دولت فدرال آمریکا ، به عنوان یک راه حل مناسب برنامه ریزی و پیاده سازی سیستمهای اطلاعاتی ، اقدام به تهیه سند چارچوب معماری نموده و انتشار داد . هدف اصلی این چارچوب افزایش تعامل در سطح دولت بوده است .

کلیات
چارچوب معماری فدرال بر اساس سه ستون اول از چارچوب زکمن و روشی که آقای اسپیولک در کتاب EAP مطرح کرده است شکل گرفته است . مفاهیمی چون معماری وضع موجود ، معماری وضع مطلوب ، طرح انتقالی و استانداردها ، بخوبی در این چارچوب توضیح داده شده اند .

اجزاء چارچوب فدرال
 پیشرانهای معماری :
عبارتند از کلیه تهدیدها یا فرصتهایی که سازمان از نظر سرویس ها و فناوریهای اطلاعات در معرض است .
دو نوع پیشران وجود دارد :
o پیشرانهای ماموریتی
o پیشرانهای فناوری
 جهت گیریهای راهبردی :
شامل دورنما ، ماموریتها و اهداف ماموریتی و فناوری سازمان است .
 معماری وضع موجود :
نشان دهنده وضعیت موجود سیستمهای اطلاعاتی و دارائی های فنی است .
 معماری وضع مطلوب :
توصیف کننده وضعیتی است که سازمان ظرف 5 سال آینده می خواهد در آن وضعیت قرار گیرد .
 مدلهای معماری شامل :
o معماری ماموریتها
o معماری داده ها
o معماری سیستمهای اطلاعاتی
o معماری فناوری اطلاعات
 فرایندهای گذار
فرایندهایی که باید در حین گذر از معماری وضع موجود به سمت معماری وضع مطلوب انجام شود .
 بخشهای معماری
شامل بخشهایی از سازمان که معماری در آنها صورت خواهد گرفت .
 استانداردهای فناوری اطلاعات
شامل کلیه استانداردهایی که باید در حین حرکت از معماری وضع موجود به سمت معماری وضع مطلوب رعایت شوند .

چارچوب معماری C4ISR/DoDAF
تاریخچه
چارچوب فوق در پاسخ به نیازهای وزرات دفاع آمریکا مبنی بر اجرای عملیات نظامی مشترک و بین المللی تهیه شده است و هدف از چارچوب فوق فراهم کردن زمینه های لازم برای تعامل پذیری و ارتباط بین سیستمها است .

نسخه اول این چارچوب در سال 1996 و نسخه دوم آن در سال 1997 منتشر شده است و در حال حاضر ، وزارت دفاع آمریکا در حال پیاده سازی نشخه کاملا جدیدی است که بنام DoDAF خوانده می شود . مهمترین دلیل لزوم چنین چارچوبی ، نیاز به اجرای عملیات مشترک و بین المللی نظامی بوده است . در همین راستا بخشهای مختلف نیروهای مسلح آمریکا و کشورهای عضو ناتو به تعامل با هم داشته اند که بدون وجود یک چارچوب مشترک جهت استاندارد سازی توصیفهای معماری ، اینکار غیرممکن بوده است .

C4ISR یک عبارت مخفف متشکل از کلمات زیر است :
Command , Control , Communications , Computers , Intelligence , Surveillance And Reconnaissance ( C4ISR ) Architecture FrameWork
( فرماندهی ، کنترل ، ارتباطات ، کامپیوتر ، جاسوسی ، مراقبت و شناسایی )
و DoDAF نیز مخفف کلمات زیر است :
Department of Defense Architecture Framework

کلیات
در چارچوب معماری C4ISR ، کل سازمان به صورت ترکیبی از گره ها که از طریق یکسری خطوط نیاز با هم در تعامل هستند ، مدل می شود . هر گره می تواند تولید کننده ، پردازش کننده یا مصرف کننده اطلاعات باشد و خطوط نیاز ، حامل اطلاعاتی هستند که بین گره های فوق در جریان است .بسته به اینکه در چه سطحی قرار داشته باشیم ، از عبارتهایی نظیر گره عملیاتی و گره سیستمی استفاده می شود .
• نمونه های گره عملیاتی :
o فرماندهی
o مرکز هدایت عملیات
o گشت
o هواپیماهای متجاوز
• نمونه های گره سیستمی
o کامپیوترها
o تسلیحات هوشمند
o تجهیزات شبکه
o تجهیزات مخابراتی
o ماهواره ها

محصولات دیدگاه عملیاتی
مجموعه محصولاتی که به منظور توصیف خصوصیات ، رفتار ، ارتباطات و محدودیتهای گره عملیاتی بکار می روند ، در گروه بزرگی بنام محصولات دیدگاه عملیاتی قرار می گیرند .
محصولات دیدگاه سیستمی
مجموعه محصولاتی که به منظور توصیف خصوصیات ، رفتار ، ارتباطات و محدودیتهای گره های سیستمی بکار می روند ، در گروه بزرگی بنام محصولات دیدگاه سیستمی قرار می گیرند .
دیدگاه تکنیکی
به مجموعه مستنداتی که در رابطه با قوانین و استانداردهای اجزاء و روابط بین آنها وجود دارد ، دیدگاه تکنیکی اطلاق می شود .

دیدگاه ها
 دیدگاه عملیاتی : توصیفی است از عملیاتی که قرار است انجام شود .
 دیدگاه سیستمی : توصیفی است از سیستمهایی که قرار است این عملیات را پشتیبانی کنند .
 دیدگاه تکنیکی : مجموعه ای است از قواعد و استانداردهایی که باید در دو دیدگاه بالا رعایت شوند .

هدف نهایی معماری در این چارچوب رسیدن از مدلهای عملیاتی به مدلهای سیستمی است .

جمع بندی
چارچوبهای معماری چیزی بجز مجموعه ای از مدلها جهت توصیف معمارانه سازمان نیستند .
چارچوبهای معماری ، یک Meta Model محسوب می شوند .
از بین تمام چارچوبهای مطرح شده ، تنها چارچوب زکمن به عنوان یک چارچوب خالص مطرح بوده و بقیه چارچوبها ، تغییر یافته ای از آن به حساب می آیند .
FEAF چارچوب خالص نیست ، بلکه یک Meta Model Meta به حساب می آید .
FEAF در واقع یک فرایند معماری بوده و ماهیت دینامیک دارد ، برخلاف زکمن که ماهیتی استاتیک دارد .
معماری یک فرایند است . فرایندی که باید پیوسته در حال اجرا بوده و به روز رسانی شود .

آشنائی با فرایند معماری سازمانی و برنامه ریزی معماری سازمانی

وضعیت سیستمهای اطلاعاتی موجود : سیستمهای دودکشی

وضعیت مطلوب:سیستمهای یکپارچه درگستره سازمان

لزوم فرآیند معماری سازمانی
مهمترین دلایل لزوم فرآیند معماری سازمانی عبارتند از:

• تغییر نگرش نسبت به نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در سازمانها
 نگرش سنتی: تسهیل کننده فرایندهای دستی، مکانیزه کننده، هزینه
 نگرش جدید: روشی جدید برای انجام فرایندهای کاری، یک ابزارمدیریتی، یک ابزارافزایش بهره وری، یک ابزارراهبردی، یک منبع با ارزش، مولد سرمایه، توسعه دهنده بازار، ایجاد کننده فرصتهای جدید.
• ظهور عصر اطلاعات و وابستگی هرچه بیشتر سازمانها به فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی
• الزامات دولت الکترونیک
• لزوم تعامل پذیری درون سازمانی و برون سازمانی

فرایند معماری سازمانی
فرایند معماری شامل سه فاز اصلی برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات ، برنامه ریزی معماری سازمانی، و اجرای معماری سازمانی است.

فرایندهای رایج درسازمانها

فرایند مدیریت منابع مالی
فرایند مدیریت منابع انسانی
فرایند مدیریت تولید
فرایند مدیریت تعمیر و نگهداری
فرایند مدیریت آموزش
فرایند مدیریت پروژه

اکثر این فرایندها با هم در تعامل نیز هستند .

اهداف فرایند معماری سازمانی

تهیه برنامه راهبردی فناوری اطلاعات
تهیه معماری وضع موجود
تهیه معماری وضع مطلوب
تهیه طرح انتقالی
اجرای معماری سازمانی
ارزیابی و به روزرسانی معماری

ایفاگران نقش دراجرای فرایند افراد زیر هستند :

رئیس سازمان
مدیران عالی
مدیران ارشد
مدیران میانی
مسئولین واحدهای سازمانی
متخصصان امور
مجری و مسئول مستقیم فرایند : مدیریت ارشد فناوری اطلاعات

و نتایج فرآیند فرایند معماری سازمانی موارد زیر می باشد :
ایجاد توصیفی دقیق ازوضع موجود سازمان
ارائه چشم اندازی روشن ازوضع مطلوب سازمان
ارائه طرح انتقالی جهت حرکت ازوضع موجود به وضع مطلوب
تسهیل تصمیم گیری ها
فراهم شدن امکان تحلیل و ارزیابی سازمان
امکان برنامه ریزی های مالی، انسانی، آموزشی، تجهیزات و غیره.
فراهم سازی ابزارهای لازم جهت مدیریت تغییر
کنترل مناسب سرمایه گذاری

فازها و مراحل اصلی
• فرایند معماری شامل سه فازاصلی برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات، برنامه ریزی معماری سازمانی، واجرای معماری سازمانی است.

فازاول) برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات :
شامل تعیین چشم اندازها، واهداف ماموریتی، مطالعه تطبیقی، تعیین نیازمندیهای راهبردی، تهیه سند راهبردی فناوری اطلاعات
فازدوم) برنامه ریزی معماری سازمانی :
• شامل جلب نظر مدیریت عالی، سازماندهی مدیریتی، تعریف فرایند معماری سازمانی، ایجاد معماری وضع موجود، ایجاد معماری وضع مطلوب، ایجاد طرحهای انتقالی، تعریف فرایندهای بروزرسانی معماری
• شامل نهائی سازی معماری وضع مطلوب، نهائی سازی طرحهای انتقالی ، پیاده سازی معماری سازمانی، ارزیابی و بروزرسانی معماری سازمانی وطرحهای انتقالی
فاز سوم ) اجرای معماری سازمانی :
شامل نهایی سازی معماری وضع مطلوب ، نهایی سازی طرحهای انتقالی ، پیاده سازی معماری سازمانی ، ارزیابی و بروز رسانی معماری سازمانی و طرحهای انتقالی

برنامه ریزی معماری سازمانی
برنامه ریزی معماری سازمانی، عبارتست از فرایندی که به منظورتعریف معماریهای لازم وبرنامه ریزی جهت پیاده سازی معماریهای فوق انجام شده، وهدف ازآن فراهم ساختن زمینه های استفادة موثرازاطلاعات جهت پشتیبانی ازماموریتهای سازمان است.

خصوصیات برنامه ریزی معماری سازمانی در ذیل آمده است :

• توجه ویژه به ماموریتها و وظایف سازمانی
• تعریف داده ها قبل از تعریف سیستمهای اطلاعاتی
• تعیین اولویت سیستمها براساس وابستگی داده ها
• توجه همزمان به اهداف بلند مدت و کوتاه مدت

مراحل مختلف برنامه ریزی معماری سازمانی با توجه به شکل به ترتیب زیر می باشد .

1. جلب نظر مساعد مدیریت عالی سازمان
2. سازماندهی مدیریتی وکنترلی
3. تعریف فرایند ورویکرد معماری
4. تعریف معماری وضع موجود
5. تعریف معماری وضع مطلوب
6. ایجاد طرحهای انتقالی

1)جلب نظرمساعد مدیریت عالی سازمان
1-1) اخذموافقت رسمی ریاست سازمان
• تعیین اهداف، دورنما، واصول معماری سازمانی
• تهیه وارائه یک طرح توجیهی خوب
• دریافت ابلاغیه یا تایید رسمی معماری سازمانی ازطرف ریاست سازمان
1-2) تنظیم وابلاغ خط مشی اجرائی معماری سازمانی
• سند خط مشی اجرائی معماری سازمانی، شامل دورنما، راهبردها، واصول معماری سازمانی است.
o کلیات وارزشهای معماری سازمانی
o اهداف وراهبردهای معماری سازمانی وارتباط آن با اهداف وراهبردهای ماموریتی
o موافقت نامه مربوط به ایجاد، راه اندازی ونگهداری معماری سازمانی
o تشریح روش همکاری والزام سایربخشها به همکاری با برنامه معماری سازمانی
• معرفی معماری سازمانی بعنوان یکی از سرفصلهای هزینه
• مسائل مربوط به حفاظت وحراست
• حکم های انتصاب معمارارشد، تیم اصلی معماری، تشکیل مدیریت برنامه معماری سازمانی، تشکیل کمیته عالی هدایت معماری سازمانی

1-3) جلب حمایت مدیران میانی و واحدهای سازمانی
لازم است وقت وانرژی لازم جهت آشنا کردن مدیران میانی سازمان، سرپرستان، کارشناسان کلیدی ومتخصصان امور اختصاص داده شود.درغیراینصورت درادامه برنامه با مشکلات عدیده ناشی ازعدم همکاری مواجه خواهید شد.

2)سازماندهی مدیریتی وکنترلی
2-1) تشکیل (کمیته ارزیابی فنی)
بررسی فنی پروژه های فناوری اطلاعات وسنجش میزان همخوانی آنها با معماری سازمانی برعهده این کمیته است.این کمیته درارتباط نزدیک با کمیسیون مالی فعالیت میکند.
2-2) تشکیل (کمیسیون مالی)
کمیسیون مالی موظف به امکان سنجی پروژه های مطرح شده درحوزه فناوری اطلاعات وارتباطات سازمان به لحاط هزینه ها، منافع، بازگشت سرمایه وغیره است. این کمیته پروژه ها را جهت بررسی فنی به کمیته ارزیابی فنی می فرستد.
2-3)تشکیل (کمیته عالی هدایت معماری سازمانی)
مسئولیت هدایت ، نظارت ، وتصویب معماری سازمانی و(برنامه معماری سازمانی) برعهده این کمیته است که توسط ریاست سازمان تشکیل می شود.این کمیته باید بصورت کاملا رسمی تشکیل شده ودارای پست های مصوب سازمانی برای رئیس وجانشینان وی باشد. حمایت این کمیته ووجه بخشیدن به آن ، اهمیت بالائی برخورداراست.

2-4) انتصاب (معمار ارشد)
• به پیشنهاد (مدیرارشد فناوری اطلاعات ) وتصویب (ریاست سازمان) یک نفرازمدیران ارشد سازمان به عنوان معمارارشد ومدیربرنامه معماری سازمانی منصوب می گردد.
• معمار ارشد مسئول هدایت فعالیتهای مربوط به تولید محصولات معماری سازمانی وسایر خدمات مربوط به آن است.
2-5) تشکیل (اداره مدیریت برنامه معماری سازمانی)
• به منظورمدیریت ، نظارت ، وکنترل مراحل توسعه ونگهداری (معماری سازمانی) اقدام به تشکیل این اداره می شود.
• در ستاد این اداره باید ازمعماران با تجربه وتحلیل گران با سابقه استفاده شود.
2-6) تدوین(طرح مدیریت برنامه) وتعیین محصولات
• تدوین طرح مدیریت برنامه معماری سازمانی شامل:
o اطلاع رسانی پیوسته به مدیران میانی وواحدهای سازمانی
o پخش وانتشاراطلاعات معماری سازمانی دربین لایه های مدیریتی
• تنظیم سند راهبردی تبلیغ و اطلاع رسانی به منظور:
o نیازمندیهای مالی، جداول هزینه
o برنامه کاری شامل فعالیت های لازم
o فرایندهای تصویب واجرای پروژه های فناوری اطلاعات
o ........
3)تعریف فرایند ورویکرد معماری
3-1) تعریف منظورمعماری
معماری میتواند به منظورهای مختلفی صورت گیرد:
• بازمهندسی فرایندهای کاری
• تهیه سیستمها
• یکپارچه سازی
• برنامه ریزی های آموزشی
• ارزیابی میزان تعامل پذیری
• ….
3-2) تعریف حوزه معماری
حوزه ای که برای دیدگاههای سطح بالای معماری انتخاب میشود، الزاما کل سازمان را پوشش میدهد.دراین مورد نمیتوان اقدام به محدود کردن حوزه نمود.
3-3) تعریف عمق معماری
عمق معماری یعنی سطحی از جزئیات که باید توسط معماری ثبت شوند.
3-4) انتخاب محصولات مناسب
ازمیان محصولات شناخته شده معماریها ، محصولاتی که به منظور برآورد اهداف معماری مناسب هستند،انتخاب می شوند.این کار شامل دومرحله است:
• انتخاب محصولات مربوط به توصیف ماموریتهای سازمان
• انتخاب محصولات مربوط به توصیف دارائی های فنی سازمان
3-5) ارزیابی و انتخاب یک چارچوب مناسب
با توجه به فهرست محصولات انتخاب شده درمرحله قبل، و نیز با توجه به ویژگی های چارچوبهای مورد نظر، اقدام به انتخاب یک چارچوب مناسب میشود.
• چارچوب معماری زکمن
• چارچوب معماری فدرال
• چارچوب معماری C4ISR
• چارچوب معماری TEAF
3-6) انتخاب ابزارمناسب معماری
با توجه به مهارتها ، تجارب ، واستانداردهای موجود سازمان ، یک ابزار مناسب معماری سازمانی انتخاب می نماییم . می توانیم از مجموعه ای از ابزارهائی نظیر موارد زیراستفاده کنیم:
• Popkin systems Architect
• Ptech Framework
• Microsoft Visio
• Rational Rose
• Other CASE Tools
4) تعریف معماری وضع موجود
4-1) جمع آوری اطلاعات
اولین مرحله شناسایی ، جمع آوری و کدبندی اسنادی مربتط با معماری سازمانی است .باید توجه شود که قبل از استفاده از هر سندی ، صحت و اعتبار اطلاعات آن ، حداقل به صورت غیر رسمی تایید شود . یکی از اسناد مهم که در این مرحله تولید می شود ، سند مطالعه تطبیقی است که حاوی تجارب موجود در سایر سازمانهای مشابه داخلی یا خارجی است .
4-2) ایجاد محصولات اولیه
با توجه به اطلاعات اسناد ارائه شده و مصاحبه های صورت گرفته ، اقدام به تهیه محصولات اولیه می شود . این محصولات سپس وارد چرخه بازنگری و تصحیح می شوند . تهیه محصولات بر عهده تیم اصلی معماری سازمانی است .
4-3) بازنگری، تصحیح ورفع مشکلات مدلها
• چرخه بازنگری و تصحیح و رفع مشکلات مدلها، شامل مراحل زیراست:
o بررسی و بازنگری نهائی محصولات اولیه
o تحویل محصولات به متخصصان امور
o اخذ نظرواعمال اصلاحات مورد نظر
o نهائی سازی واخذ تایید محصولات
• ممکن است این چرخه بارها تکرارشود.

5)تعریف معماری وضع مطلوب
مراحل ایجاد معماری وضع مطلوب مشابه مراحل ایجاد معماری وضع موجود است.
5-1) جمع آوری اطلاعات
5-2) ایجاد محصولات اولیه
5-3) بازنگری، تصحیح ورفع مشکلات مدلها
معماری وضع مطلوب براساس راهبردهای ماموریتی، اسناد مربوط به بازمهندسی فرایندهای کاری، راهبردهای فناوری اطلاعات، نتایج حاصل ازمطالعه تطبیقی، رویکردهای نوین فناوریهای اطلاعاتی شکل می گیرد. همچنین معماری وضع مطلوب باید با تمرکز روی واحدهای سازمانی، یا آندسته از نیازهای اطلاعاتی صورت گیرد که بیشترین بازدهی را برای سازمان دارند.

6)ایجاد طرحهای انتقالی
6-1) تهیه طرحهای انتقالی
طرح انتقالی باید شامل یک فرایند گام به گام برای انتقال سازمان ازوضع موجود به وضع مطلوب باشد . ورودیهای طرح انتقالی عبارتند از:
o معماریهای وضع موجود و مطلوب
o وضعیت عملیات سازمان
o وضعیت موجود دارائی های فنی
o قراردادهای فعلی توسط فناوری اطلاعات
o تغییرات قابل پیش بینی مدیریتی یا سازمانی
o اهداف ماموریتی و اولویت های عملیاتی
o محدودیتها و اولویت های بودجه
الگوی یک طرح انتقالی

6-2) تصویب، انتشاروترویج محصولات معماری سازمانی
پس از طی مراحل تهیه و تایید محصولات معماری سازمانی، لازم است تا محصولات فوق به تصویب کلیه رده های مدیریتی سازمان رسانده شود تا لازم الاجرا تلقی گردد. پس از تصویب محصولات، اقدام به انتشارو ترویج محصولات نمائید. بهترین راه استفاده از امکانات وب است.
برخی از ابزارهای معماری نظیر SA قادرند بصورت اتوماتیک اقدام به تولید سایت وب متناظر با مخزن اطلاعاتی معماری سازمانی نمایند.

آشنایی با ابزارهای معماری
تمرکز روی کیفیت به بهره وری منجر خواهد شد ، ولی با تاکید زیاد روی بهره وری ، ممکن است به کیفیت مطلوب نرسید .
"ادوارد دمینگ"

مزایای استفاده از ابزارهای معماری
• تسهیل مستند نگاری
استفاده از ابزار باعث تسهیل فرایندهای مستند نگاری که بخش عمده ای از هر نوع کار مدل سازی ، از جمله معماری سازمانی ، به حساب می آید ، می شود .
• تسهیل مدیریت تغییر
اعمال و کنترل تغییرات
کنترل ویرایشهای مختلف
• تضمین یکدستی خروجیها
استفاده از ابزار باعث می شود که به راحتی استانداردهای مستند نگاری و مدل سازی خودتان را به خروجی ها اعمال کنید .
• کنترل بهتر قواعد مدل سازی
مدلها دارای قواعدی هستند که معمولا از طریق ابزارها قابل کنترل هستند . اینگار به مدلهای صحیح تر منجر می شود .
• مقایسه پذیر ساختن خروجی ها
اگر گروههای مختلف از ابزارهای مشابه استفاده کنند ، امکان مقایسه بین مدلها بیشتر فراهم می شود ، ولی توجه کنید که اینگار تضمین نمی شود .
• امکان تهیه نمونه های اولیه
با اینکار امکنا شناخت دقیق تر نیازمندیها و مشخصات آنها فراهم شده ، زمان اجرای معماری کاهش پیدا خواهد کرد .
• تسریع فرایند اجرای معماری
مدلهای الکترونیکی که بتوان به راحتی در روی آنها جابجا شده و به مدلهای مادر یا بچه مدلهای آن دسترسی پیدا کرد ، کمک زیادی به تسریع فعالیتهای توسعه سیستمها خواهد کرد .
• امکان مهندسی معکوس
با اینکار امکان بررسی سیستمهای موجود و مدل سازی آنها فراهم می شود .
• امکان تست سریع مدلها
اغلب ابزارها قادر به تحلیل و تست قواعدی هستند که باید در رابطه با نحوه و منطق یک مدل رعایت شوند .
• امکان مقایسه معماریها
با استفاده از یک ابزار مشترک ، خروجی های گروههای مختلف قابل مقایسه تر خواهند بود .
• امکان ترکیب معماریها
اغلب ابزارها قادر به ترکیب مخزن های اطلاعاتی مختلف و ارائه یک مدل واحد هستند .
• امکان شبیه سازی معماریها
برخی از ابزارها به ما کمک می کنند که اقدام به شبیه سازی عملکرد واقعی سیستم ، قبل از ساخت آن ، نمائیم .
- شبکه های پتری رنگی
• تسهیل فرایند انتشار معماری
ابزارهای معماری قارند خروجی ها را به شکلهای چاپی ، اسناد الکترونیگی استاندارد و صفحات وب ارائه کنند .
• تسهیل فرایند ارزیابی معماری
با انتخاب مدبهل و محصولات از پیش تعریف شده یک ابزار به عنوان خروجی ، مراحل تحویل محصولات نیز ساده تر خواهد شد .
• تسهیل کار گروهی
برخی از ابزارهای معماری قادر به اشتراک گذاری مخزن اطلاعاتی خودشان بوده و افراد مختلف می توانند به صورت همزمان روی یک مخزن اطلاعاتی کار کنند .
• افزایش بهره وری
کارها سریعتر ، دقیق تر ، گروهی و مطابق با استاندارد پیش می رود ولی ...
گول نخورید ، طبق گفته آقای دمینگ ، بهره وری الزاما منجر به کیفیت نمی شود . باید دید با این سرعت چه چیزی تولید می شود .

جمع بندی مزایای استفاده از ابزارهای معماری :
• تسهیل مستندنگاری
• تسهیل مدیریت تغییر
• تضمین یکدستی خروجیها
• کنترل بهتر قواعد مدل سازی
• امکان تهیه نونه های اولیه
• امکان مهندسی معکوس
• امکان تست سریع مدلها
• امکان مقایسه معماریها
• امکان ترکیب معماریها
• امکان شبیه سازی معماریها
• تسهیل فرایند انتشار معماری
• تسهیل فرایند ارزیابی معماری
• تسهیل مراحل اجرای معماری
• تسهیل کار گروهی
• افزایش بهره وری

معرفی ابزارهای رایج معماری

مشخصات و قابلیتهای بسته نرم افزاری System Architect
نرم افزار سیستم آرشیتکت جرو ابزارهای معماری سازمانی به حساب می آید که قادر به پشتیبانی از اغلب چارچوبهای رایج نظیر زکمن ، فدرال و C4ISR بوده و امکان تعریف چارچوب جدید نیز دارد .
اغلب تکنیکهای متدولوژی رایج نظیر SSADM ، RUP و زبان های گرافیکی نظیر UML را پشتیبانی می کند .
کلیه اطلاعات یک پروژه داخل یک بانک اطلاعاتی خاص به نام دایره المعارف ( Encyclopedia ) ذخیره می شود .
چند کاربره با امکان تعریف انواع اطلاعات جدید
امکان ورون / صدور اطلاعات در بین دایره المعارف ها
امکان گسترش قابلیت های سیستم از طریق VBA
امکان تولید انواع گزارشها به صورت Microsoft Work و HTML
امکان طراحی شکل ظاهری رابط های کاربر شامل پنجره ها ، منوها و غیره که می توانند در نهایت منجر به تولید فایلهای Resource با فرمهای VB شوند .
امکان تولید کدهای مربوط به نمودارهای کلاس شامل زبانهایی نظیر : C++‎ , Java , VB , CORBA IDL , Delphi , Power Builder Power Script , Smalltalk , Jvavascript and HTML
این کار از طریق یک Script به زبان Basic صورت می گیرد که می تواند توسط کاربر تغییر داده شود .
امکان مهندسی معکوس کدهای C++‎ و Java برای ایجاد نمودارهای کلاس
امکان مهندسی معکوس انواع اسگیماهای SQL

نتیجه گیری
رویکرد معماری سازمانی نگاه جدیدی است که در آن کلیه فعالیتها و فناوریهای پشتیبان آن به صورت هرمی سلسله مراتبی و در لایه های کسب و کار اطلاعات سیستم های کاربردی و زیرساختها تدوین می شود. این رویکرد بسیار فراتر از متدولوژی های ایجاد سیستم های اطلاعاتی عمل کرده و دامنه آن کل منابع اطلاعاتی و فرایندهای کسب و کار سازمان را دربرمی گیرد. این رویکرد بیشتر در سازمانهای بزرگ و دارای سیستم های موروثی کاربردیافته که در آن سعی بر ساماندهی کلیه منابع اطلاعاتی سازمان همراستا با استراتژی ها و اهداف کلان تجاری بنگاه است. اهمیت کاربریهای فناوری اطلاعات در عصر جدید و قابلیتها و مزایای معماری سازمانی چشم انداز گسترده تر و فراگیری بیشتر این رویکرد را نوید می دهد.

منابع و مآخذ

1)http://government.popkin.com/frameworks
2)http://www.software.org/pub/architecture/
3)http://www.whitehouse.gov/omb/egov/a-1-fea.html
4)http://feacinstitute.org/enterprise_architecture
5)http://www.opengroup.com
6)http://goverment.popkin.com
7)http://www.zifa.com
8)http://www.enterprise-architecture.info
9)http://www.frw.org.ir
10)http://icttransport.ir
11)http://www.irica.com
12)http://www.imi.ir
13) اولین سمینار آموزشی معماری سازمانی