دلفی"فصل اول"

دلفي چيست ؟
دلفي يك محصول پر فروش شركت بورلند (Borland ) براي طراحي سريع برنامه هاي كاربردي و نوشتن برنامه هاي تحت ويندوز مي باشد . از طريق دلفي مي توانيد برنامه هاي تحت ويندوز را بسيار سريع تر از قبل بنويسيد و برنامه هاي كنسول (Console ) يا واسط گرافيكي كاربر ويندوز 32 بيتي را بسازيد .
مفاهيم اساسي در برنامه نويسي تحت ويندوز
هر برنامه كه در ويندوز قابل اجرا شدن باشد از يك يا چند نرم افزار تشكيل شده است كه در مجموع يك Application يا برنامه كاربردي را تشكيل مي دهند . هر Application معمولا يك exe فايل است كه قابليت اجرا شدن در محيط ويندوز را دارد . يك Application مي تواند به صورت مستعار يا Alias Mode فعاليت كند . به فرض مثال فايل ها با پسوندscr در داخل شاخه سيستم ويندوز عملا خاصيت هاي يك برنامه اجرايي را دارد اما پسوند آن exe نيست.
هر فرمي كه در ويندوز وجود دارد به صورت عادي به شكل زير مي باشد:
محيط طراحي دلفي شامل 3 قسمت مي باشد . پنجره بالايي همان پنجره اصلي برنامه است و شامل نوار ابزار (Toolbar) و نمونه كنترل ها (Component Palette) مي باشد . به كمك نوار ابزار مي توانيد با يك بار كليك كردن , كارهايي مثل باز كردن , ذخيره كردن و ترجمه كردن پروژه ها را انجام دهيد . نمونه كنترل ها شامل گروهي از كنترل ها است كه شما مي توانيد آنها را بر روي فرم ها قرار دهيد.
ناحيه كاري دلفي
ناحيه كاري , قسمت اصلي محيط طراحي دلفي است . در بدو امر ناحيه كاري , پنجره Form Designer (طراح فرم ) را نمايش مي دهد . به وسيله اين پنجره مي توانيد فرم ها را ايجاد كنيد . در دلفي فرم (Form ) به معناي پنجره برنامه است و مي توانيد پنجره اصلي , پنجره فرعي يا هر نوع پنجره ديگر باشد . روند ساخت فرم به كمك Form Designer مي تواند شامل نصب , جابجايي و اندازه گيري كنترل هات باشد .
در پشت طراح فرم , Code Editor (ويرايشگر كد ) پنهان مي باشد و هنگام نوشتن برنامه , كد خود را درون Code Editor تايپ مي كنيد . در طول ساخت برنامه ها , مرورگر شي , طراح فرم , ويرايشگر كد و نمونه كنترل ها به صورت مرتبط با هم كار مي كنند .
Object Inspector
در قسمت پايين پنجره اصلي و در سمت چپ صفحه تصوير Object Inspector قرار دارد . به وسيله Object Inspector مي توانيد خواص و رويداد هاي كنترل را تغيير دهيد .
Inspector Object شامل دو برگه است :
1- Properties (خواص)
عبارتند از مشخصه هايي كه يك فرم مي تواند داشته باشد از اين مشخصه ها مي توان به 1-رنگ فرم 2-عرض فرم 3-ارتفاع فرم 4-فونت نوشته هاي داخل فرم 5-عنوان فرم 6-محل قرار گرفتن فرم و … اشاره نمود .
نكات مهم :
الف . يكي از مهمترين مشخصه هاي هر فرم كه توسط آن مي توان به فرم و اجزاي داخل فرم اشاره نمود , مشخصه Name است .نكته قابل توجه در اين مورد اين است كه به طور عادي نامName)) و عنوان فرم (Caption) يكي نيست و برنامه نويس نبايد اين دو را يكي بداند .
ب . مشخصه هاي موجود در يك فرم به دو صورت قابل تغيير است :
1 . استاتيك : (Design Time ، زمان طراحي برنامه )
2 . ديناميك : (Run Time ، زمان اجراي برنامه )
2- Events (رويدادها)
رويداد ها فقط در زمان اجرا قابليت فعاليت دارند . برگه Events شامل فهرستي از رويداد هاي مربوط به كنترل است . هنگامي كه كاربر عملياتي بر روي يك كنترل خاص انجام مي دهد , رويداد ها اتفاق مي افتند . مثلا زمانيكه يك كنترل كليك مي شود , رويدادي توليد گشته و اعلام مي كند كه آن كنترل كليك شده است .
انواع Unit
يك برنامه واسط گرافيكي كاربر در دلفي حداقل شامل دو Unit است . اولين آنها Unit اصلي پروژه مي باشد كه شامل كد اصلي است . اين Unit ها با پسوند DPR مشخص مي شوند . براي مشاهده Unit اصلي پروژه كافي است Project à View Source را انتخاب كنيد . معمولا لازم نيست كه Unit اصلي پروژه را تغيير دهيد . در واقع نبايد آن را تغيير دهيد مگر اين كه از كاري كه مي خواهيد انجام دهيد مطمئن باشيد . چنانچه به صورت تصادفي و به اشتباه Unit اصلي پروژه را تغيير داديد , متوجه مي شويد كه برنامه شما كه ترجمه نمي شود .
دومين Unit كه برنامه هاي واسط گرافيكي كاربر در دلفي هميشه دارند , Unit فرم اصلي است . همان گونه كه از نام آن مشخص است Unit فرم , يك Unit كد مربوط به فرم مي باشد . پسوند نام فايل اين نوع ،PAS است . غالب اوقات در برنامه هاي دلفي از اين نوع Unit استفاده مي كنيد . هر برنامه واسط گرافيكي كاربر در دلفي هميشه يك Unit فرم دارد كه مربوط به فرم اصلي مي باشد اما نمي تواند يك ياي چند Unit فرم ديگر را نيز شامل گردد . مثلا برنامه اي كه يك پنجره About را نمايش مي دهد حتما شامل يك Unit فرم و يك Unit فرم و يك Unit براي پنجره About خواهد بود .
نوع ديگري از Unit هم وجود دارد و شما مي توانيد آن را در برنامه هاي خود يكار ببريد . اين نوعUnit فقط شامل كدي است كه از Unit هاي ديگر پروژه احضار مي گردد .
* نكته : در ويرايش دلفي (نسخه 4 ) فايل هاي DFM بصورت Encode شده در فايل وجود دارد به عبارتي در محيط Dos قابل رويت نيستند . در صورتي كه در ويرايش نسخه 5 دلفي , اين فايل به صورت Text در محيط Dos ساخته مي شود .
يكي از ويژگي هاي زبان دلفي امنيت آن است به فرض مثال اگر بخواهيم كاربر يا برنامه نويس ديگري بتواند از تابع هاي نوشته شده توسط ما استفاده نكند كافي است بجاي Source (فايل با پسوند PAS ) , فايل ها با پسوند DCU (Delphi Compiled Unit) را به شخص مورد نظر مي دهيم .
معادل پسوند DCU در C , OBI و در Pascal , TPU است .
روند كار توسط كامپايلر دلفي
در زمان ساخته شدن فرم , يك سري مشخصه هاي اوليه به فرم نسبت داده مي شود كه Default مورد نظر براي فرم است . هر فرم از يك Unit تشكيل شده است كه داراي قسمت هاي زير است :
1- Unit : مشخص كننده نام .
2- Interface : براي اعلان شناسه هايي است كه از يك Unit خارج مي شوند و قابل دسترسي براي ساير Unit هاي پروژه مي گردند .
3- Uses : شامل Unit هايي مي شود كه Unit فعلي به آنها مراجعه مي نمايد .
4- TypeClass : خود شي فرم و تمامي اجزاي موجود در فرم بصورت خودكار در اين قسمت نوشته مي شود .
5- Implementation : شامل كد اصلي درون Unit مي باشد .
* نكته : همه فايل هاي هر Application حتما در يك Folder جداگانه ذخيره شود .
در هنگام شروع كار يا دلفي به ازاي هر گونه رويدادي كه مي خواهيم براي فرم ها و اجزاي داخل آن تعريف كنيم يك Procedure به همان نام توسط خود كامپايلر دلفي ساخته مي شود و برنامه نويس مي بايست بين Begin و End ارائه شده در Procedure مورد نظر Source Code مورد نظر را براي آن رويداد بنويسيد .
قسمت هاي مختلف دلفي
براي آنكه بتوانيم مشخصه هاي مربوط به فرم و هر گونه Object موجود در فرم را تغيير دهيم نخست مي بايست نام Object را توسط كاوشگر اشياء انتخاب (و يا بر روي شيء مورد نظر يك بار click مي كنيم ) و سپس توسط Properties مشخصه هاي مورد نظر را تغيير مي دهيم و نيز براي آنكه بتوانيم رويدادي را براي Obejct اي تعريف كنيم مي بايست نخست به يكي از دو روش فوق , Object مورد نظر را انتخاب و سپس رويدادي را كه مي خواهيم بر روي اين Object تعريف شود مشخص كرده و سمت راست رويداد مورد نظر را كليك مضاعف كنيم توسط اين كار نام Procedure , رويداد مورد نظر Begin و End در اختيار برنامه نويس قرار مي گيرد كه برنامه نويس كد مورد نظر را براي رويداد خواسته شده را بين Begin و End كد نمايد .
يكي از قابليت هاي كامپايل شدن شدن در C++‎‎‎‎ Builder , كه محيط آن دقيقا شبيه دلفي است با اين تفاوت كه كد آن به جاي پاسكال C++‎‎‎‎ است .
نكات مهم :
الف . همان طوري كه گفته شد هر فرم در Application داراي دو فايل PAS و DFM است كه PAS تعيين كننده كد اجرايي برنامه و DFM مشخصات مربوط به فرم است و اجزاي فرم نيز مي باشد .
ب . براي اينكه بتوانيم بين فرم و كد قابل اجرا براي فرم , سوئيچ كنيم از F12 استفاده مي كنيم .
ج . در صورت محو شدن فرم Object Inspector از كليد F11 براي آن استفاده مي شود .
د . در صورت محو شدن فرم اصلي دلفي از كليد F10 براي مشاهده آن استفاده مي شود .
ه . به نوشته هاي زير آيكون ها كه هنگام قرار گرفتن موس روي آنها ظاهر مي شود ToolTip Text يا Hint مي گويند .
و . براي مشاهده فرم هاي موجود در Application از كليد هاي Shift + F12 استفاده مي شود .
مهم : مراحل ذخيره سازي فايل هاي يك Application نوشته شده
1- ايجاد Folder جديد با نام و مسير دلخواه .
2- کليک بر روي نمايه Save all (يا از منوي File|Save all ) كليك نمائيد .
* نكته : پس از هر گونه تغيير در برنامه , با كليك كردن بر روي نمايه Save all مي توانيم تمامي تغييرات در برنامه ذخيره كنيم .